Tehnika i civilizacija

[eumeswil]

 

 

Tokom proteklih hiljadu godina, materijalnu osnovu i oblike kulture zapadne civilizacije duboko je oblikovao razvoj mašine. Kako se to desilo? Gde se desilo? Koji su glavni motivi podstakli tu korenitu transformaciju okruženja i načina života: koje su se posledice mogle predvideti, kakva su bila sredstva i metode, kakve su se neočekivane vrednosti pojavile tokom tog procesa? To su neka od pitanja na koja ova studija pokušava da odgovori. Mada su ljudi naš period često zvali „doba mašine“, vrlo malo njih je sagledalo razvoj moderne tehnike ili imalo bilo kakav jasan pojam o njenom poreklu. Istoričari koji pišu popularnu istoriju veliku transformaciju obično lociraju u modernu industriju u vreme kad se smatra da je Vat izumeo parnu mašinu, a u konvencionalnom udžbeniku ekonomije primena automatskih mašina za predenje i tkanje često se smatra isto tako kritičnom prekretnicom. Ali činjenica je da su se mašine u zapadnoj Evropi razvijale postojano barem sedam vekova pre nego što su se desile dramatične promene koje su pratile „industrijsku revoluciju“. Ljudi su postali mehanizovani pre nego što su usavršili složene mašine da bi izrazili svoj novi zaokret i interes, a želja za organizacijom prvo se pojavila u manastiru i vojsci i knjigovodstvenoj kancelariji, pre nego što je konačno našla izraz u fabrici. Iza svih tih velikih materijalnih izuma prošlog jednog i po veka ne stoji samo dug unutrašnji razvoj tehnike – postojala je i promena uma. Pre nego što su se novi industrijski procesi u većoj meri ustalili, bila je neophodna preorijentacija želja, navika, ideja i ciljeva. Tehnika i civilizacija je uvela promenu stava među naučnicima, kako prema istoriji tehnike kao elementa u ljudskoj kulturi tako, u manjoj meri, i prema procenjivanju njenih društvenih i kulturnih rezultata, a možda je i pomogla da se stvori taj novi interes ili barem da se stvori publika koja je takve knjige omogućila.

 

 

Edited August 6, 2019 by miki.bg

[eumeswil]

Misao Luisa Mamforda uticala je na savremene autore, i uopšte na teorijsko promišljanje odnosa politike i tehnologije, na nekoliko različitih načina. Pre svega, njegova knjiga Tehnika i civilizacija ukazala je na značaj jednog sveobuhvatnijeg pristupa proučavanju tehnologije. Ona je bila značajan podsticaj daljem istraživanju ne samo tehnologije kao takve, već i njenog društvenog konteksta i posledica koje ima po društvo. Zatim, u njegovim radovima prisutno je početno određenje tehnološkog kompleksa – sastavljenog od osobenog oblika energije, osobenih načina transporta i komunikacije i osobenog kompleta metala i drugih materijalnih resursa.413 Ova teza je u Mitu o mašini konačno evoluirala u koncept kompleksa moći koji obuhvata i društvene, pre svega političke odnose, i makar posredno uticala na formiranje ideje sociotehničkog kompleksa, centralne kategorije sistemskog pristupa proučavanju odnosa politike i tehnologije.

Ipak, njegov, bar u određenom smislu, najznačajniji doprinos je jedna od prvih savremenih artikulacija teze o autonomnosti tehnologije. Iako ova teza u određenom smislu ima dugu tradiciju, što je svojevremeno ubedljivo pokazao Lengdon Viner,414 Mamford, i kasnije Elil415 (Jacques Ellul), izložili su, ako možda ne najsistematičnije onda svakako najstrastvenije, opasnosti sa kojima se suočava savremeno društvo ako se preda tehnologiji koja se otrgla kontroli, i umesto da služi ciljevima društva, nameće društvu svoje ciljeve. 

Ne mistifikujući ni na trenutak razvoj tehnologije, Mamford konstantno ponavlja da je ona pre svega ljudska tvorevina: „Tehnika i civilizacija kao celina jesu rezultat ljudskih izbora i sposobnosti i težnji, namernih i nesvesnih, često iracionalnih, mada oni prividno deluju najobjektivniji i najnaučniji: ali čak i kada ih je nemoguće kontrolisati oni nisu spoljašnji“.416 Međutim, kada ljudi zaborave da imaju mogućnost izbora, mašina nameće sopstvene vrednosti i ciljeve. Glavni uzrok ovome Mamford vidi u mehanicističkoj slici sveta nastaloj u 17. veku.417 Tada dolazi do situacije da „[t]ehnologija ne polaže tek pravo na prvenstvo u čovjekovim poslovima: ona postavlja zahtjev za konstantnom tehnološkom promjenom iznad svih razmatranja o svojoj vlastitoj efikasnosti, svom kontinuitetu, ili, što je dovoljno ironično, čak o svojoj vlastitoj sposobnosti opstanka“.418  Štaviše, „koliko se iluzija tehnološke neminovnosti uzima za neizbježnu stvarnost [...] taj stav samo dodaje još jednu unutrašnju prisilu onim mnogim izvanjskim pritiscima što ih nameće Kompleks moći. Takva vjerovanja često se pokazuju kao samoispunjiva proročanstva i čine vjerojatnijim učvršćivanje planetarne megamašine. Taj nametnuti sistem moći, sa svojom nepopustljivom prinudom i automatizmom, može se na kraju pokazati kao najozbiljnija prijetnja čovjekovom vlastitom razvoju“.419

Uprkos mračnim tonovima kojima slika tehnologiziranu današnjicu, Mamford ne zagovara povratak prirodi u bilo kom banalnom smislu, osim u smislu povratka ljudskoj prirodi i celovitom životu. On takođe ne negira napredak i poboljšanja u svakodnevnom životu koji tehnologija donosi. Ono što, po Mamfordu, predstavlja glavni problem jeste gubitak mere (odnosno umerenosti), svesti o celovitosti života i životnog iskustva, i uopšte ljudskih ciljeva i svrha. Povratak čoveku kao meri stvari jedini je način da se izgradi društvo koje zaista zadovoljava sve ljudske potrebe.
 

Konačno, ako i zaboravimo sve što je Mamford pokušao da nam saopšti, trebalo bi da zapamtimo bar upozorenje da „[t]ehnološka spretnost nije lek za političku nesposobnost i društvenu neinventivnost“.420 

 

http://probni.fpn.bg.ac.rs/wp-content/uploads/2011/01/9-Mr-Ivana-Damjanović-Politika-i-tehnologija-u-delu-Luisa-Mamforda.pdf

Edited August 6, 2019 by miki.bg

[eumeswil]

Poglavlje Manastir i sat

Od čega se mašina prvobitno oblikovala u modernoj civilizaciji? Očito je postojalo više od jedne tačke porekla. Naša mehanička civilizacija predstavlja sjedinjavanje brojnih navika, ideja i načina života, kao i tehničkih instrumenata, a neki od njih su, u početku, direktno suprotstavljeni civilizaciji čije su stvaranje pomogli. Ali novi poredak se prvo osetio u opštoj slici sveta: tokom prvih sedam vekova postojanja mašine kategorije vremena i prostora prošle su kroz izuzetnu promenu, a nijedan vid života nije ostao nedodirnut tom transformacijom. Primena kvantitativnih metoda mišljenja na proučavanje prirode prvi put se pojavila u redovnom merenju vremena, a novi mehanički koncept vremena delimično se razvio iz manastirskog načina života. Alfred Vajthed (Alfred Whitehead) je naglasio značaj sholastičkog verovanja u univerzum koji je uredio Bog kao jednog od temelja moderne fizike: ali iza tog verovanja stajalo je prisustvo reda u samim crkvenim institucijama.
 

Tehnika drevnog sveta se još prenosila iz Konstantinopolja i Bagdada na Siciliju i Kordobu: odatle potiče rano predvodništvo Salerna kada se radi o naučnom i medicinskom napretku srednjeg veka. Međutim, u manastirima na zapadu se prvo pojavila želja za redom i moći, uz onu koju izražava vojna dominacija nad slabijim ljudima nakon duge neizvesnosti i krvavog haosa koji je pratio slom Rimskog carstva. Unutar manastirskih zidova nalazilo se svetilište: vladavinom reda proterani su iznenađenje i sumnja i hir i nepravilnost. Nasuprot nepredvidljivim promenama i pulsiranju svetovnog života postavljena je gvozdena disciplina pravila. Benedikt je dodao sedmi period za molitvu tokom dana, a u sedmom veku bulom pape Sabijana određeno je da manastirska zvona zvone sedam puta tokom dvadeset četiri sata. Te naznake tokom dana bile su poznate kao kanonski sati i javila se potreba da se oni na neki način mere da bi se redovno ponavljali.
 

Po legendi, koja se danas poriče, prvi moderni mehanički sat, koji su pokretali tegovi koji su se spuštali, izmislio je monah po imenu Gerbert koji je kasnije postao papa Silvester II, krajem desetog veka. Taj sat je verovatno bio samo vodeni sat, jedan od onih nasleđa iz drevnog sveta koje je direktno preostalo iz rimskih dana, poput samog vodenog točka, ili se opet vratilo na zapad preko Arapa. Ali legenda, kao što se često dešava, tačna je, ako ne zbog činjenica, onda zbog implikacija. Manastir je bio prvo sedište regulisanog života i bilo je gotovo neizbežno da takav život stvori instrument za označavanje sati u intervalima ili za podsećanje zvonara da je vreme da pokrene zvona. Ako se mehanički sat nije pojavio dok gradovi u trinaestom veku nisu počeli da zahtevaju regulisan život, navika za samim redom i pouzdanim regulisanjem vremenskih perioda postala je gotovo druga priroda u manastiru. Kulton (G. G. Coulton) se slaže sa Zombartom (Werner Sombart) da se benediktinci, veliki radni sveštenički red, možda mogu smatrati prvobitnim osnivačima modernog kapitalizma: njihova uprava je zaista bila usmerena na rad i njihovi veliki građevinski poduhvati su čak mogli lišiti ratnu tehniku dela njenog sjaja. Dakle, autori ne izvrću činjenice kada ukazuju na to da su manastiri – u jednom periodu bilo je 40.000 manastira pod benediktinskom upravom – pomogli da poduhvati ljudi steknu redovan kolektivni otkucaj i ritam mašine, jer sat nije samo sredstvo da se označavaju sati, već i da se usklade aktivnosti ljudi.
 

Da li su merenje vremena i navika da se vreme reguliše obuzele um ljudi zbog zajedničke hrišćanske želje da se redovnim molitvama i posvećenošću obezbedi blagostanje duša u večnosti: zbog navike koju je kapitalistička civilizacija zatim iskoristila za dobar cilj? Možda se mora prihvatiti ironija tog paradoksa. U svakom slučaju, do trinaestog veka postoje jasni zapisi o mehaničkim satovima, a do 1370. godine Hajnrih fon Vik (Heinrich von Wyck) je u Parizu napravio dobro osmišljen „moderan“ sat. U međuvremenu, pojavili su se zvonici, a novi satovi, ako do četrnaestog veka nisu imali cifarnik i kazaljku koja je kretanje vremena pretvarala u pokret u prostoru, barem su zvonom označavali sate. Oblaci koji su mogli paralisati sunčani sat, smrzavanje koje je u zimskoj noći moglo zaustaviti vodeni sat, više nisu bile prepreke za označavanje vremena: leti ili zimi, danju ili noću, čovek je bio svestan odmerenog zvona sata. Taj instrument se ubrzo proširio izvan manastira, redovna zvonjava zvona unela je novi red u život radnika i trgovca. Zvona sa zvonika su gotovo definisala urbani život. Označavanje vremena preraslo je u poštovanje vremena i vođenje računa o vremenu i štednju vremena. Dok se to dešavalo, večnost je postepeno prestala da bude mera i fokus ljudskih aktivnosti.
 

Sat, a ne parna mašina, predstavlja ključnu mašinu modernog industrijskog doba. Sat je i izuzetna činjenica i tipičan simbol mašine u svakoj fazi svog razvoja: čak ni danas nijedna druga mašina nije tako sveprisutna. Ovde, na samom početku moderne tehnike, proročanski se pojavila precizna automatska mašina koja se, nakon nekoliko vekova dodatnog truda, konačno koristi kao tehnički element u svakom delu industrijske aktivnosti. Pre sata postojale su pogonske mašine poput vodenice; a postojale su i razne vrste automata da bi se zadivili posetioci u hramu ili da bi se zadovoljila besposlena mašta nekih muslimanskih kalifa: mašine čije se ilustracije mogu naći kod Herona i Al Džazarija. Ali, pojavila se nova vrsta pogonske mašine u kojoj su izvor energije i njen prenos bili takve prirode da su obezbedili jednak tok energije u ćelom postrojenju i omogućili redovnu proizvodnju i standardizovan proizvod. U svom odnosu prema odredivim kvantitetima energije, standardizaciji, automatskoj aktivnosti i, konačno, prema sopstvenom posebnom proizvodu, tačnom merenju vremena, sat je bio prva mašina u modernoj tehnici, i zadržao je primat u svakom periodu: on označava savršenstvo ka kojem druge mašine teže. Štaviše, sat je poslužio kao model za mnoge druge mehaničke naprave i za analizu pokreta koji prati savršenstvo sata; uz razne vrste prenosnika i prenosa koji su razrađeni doprineo je uspehu znatno drugačijih vrsta mašina. Kovači su mogli iskovati hiljade oklopa ili hiljade gvozdenih topova, kolari su mogli oblikovati hiljade velikih vodenih točkova ili grubih zupčanika, bez potrebe da izume bilo kakve posebne tipove pokreta osim onih koji su osmišljeni u satu i bez potrebe za takvom preciznošću merenja i finoće izrade koja je konačno stvorila hronometar u osamnaestom veku.
 

Uz to, sat je primerak pogonske mašine čiji su „proizvod“ sekunde i minuti: svojom osnovnom prirodom on je odvojio vreme od ljudskih događaja i pomogao da se stvori uverenje o nezavisnom svetu matematički merljivih nizova: poseban svet nauke. Svakodnevno ljudsko iskustvo pruža relativno malu osnovu za to uverenje: tokom ćele godine dani su nejednake dužine i ne samo da se odnos između dana i noći stalno menja, već i kratko putovanje od istoka ka zapadu menja astronomsko vreme za određeni broj minuta. Samom ljudskom organizmu mehaničko vreme je još više strano: ljudski život ima sopstvena pravila, poput udara pulsa, disanja pluća, koji se menjaju iz sata u sat, u zavisnosti od raspoloženja i aktivnosti, a u dužem nizu dana vreme se ne meri kalendarom već događajima koji ga ispunjavaju. Pastir meri od vremena kada su se ovce ojagnjile, ratar meri po danu setve ili žetve: ako rast ima svoje sopstveno trajanje i pravila iza njega ne stoje prosto materija i pokret već činjenice o razvoju, ukratko – istorija. I dok se mehaničko vreme prostire u nizu matematički izolovanih trenutaka, organsko vreme – ono što Bergson naziva trajanje – po svom učinku je kumulativno. Mada matematičko vreme može, u izvesnom smislu, da se ubrza ili vrati unazad, poput kazaljki sata ili prizora u pokretnim slikama, organsko vreme kreće se samo u jednom pravcu – kroz ciklus rođenja, rasta, razvoja, opadanja i smrti – a prošlost, koja je već mrtva, ostaje prisutna u budućnosti koja tek treba da se rodi.
 

Po Torndajku (Lynn Torndike), uobičajena podela sata na šezdeset minuta i minuta na šezdeset sekundi javila se oko 1345. godine: taj apstraktni okvir podele vremena postao je sve više i više orijentir i za aktivnosti i za misli, a težeći da u tom domenu dosegne tačnost astronomsko proučavanje neba usmerilo je pažnju na pravilne, neumitne pokrete nebeskih tela kroz svemir. Smatra se da je u ranom šesnaestom veku Peter Henlajn, mladi mehaničar iz Nirnberga, stvorio „satove sa mnogo točkića od malih delova gvožđa“ i do kraja tog veka u Engleskoj i Holandiji je uveden mali domaći sat. Kao i u slučaju automobila i aviona, bogatije klase su prve prihvatile novi mehanizam i popularizovale ga: delom zato što su samo one mogle da ga priušte, delom zato što je nova buržoazija prva otkrila, kako je to Frenklin kasnije rekao, da je „vreme novac“. Buržoaski ideal bio je postati „tačan kao sat“, pa je posedovanje sata dugo predstavljalo jasan simbol uspeha. Sve brži ritam civilizacije doveo je do zahteva za većom moći, a moć je, zauzvrat, ubrzavala taj ritam.
 

Prema tome, uređen, tačan život, koji se prvo oblikovao u manastirima, nije prirođen ljudskom rodu, mada se zapadni narodi sada tako suštinski orijentišu po satu da je on postao „druga priroda“ i poštuju ga kao prirodnu stvar. Mnoge istočne civilizacije su cvetale i pored labave veze s vremenom: Indusi su, u stvari, bili tako nezainteresovani za vreme da im nedostaje čak i autentična hronologija godina. Tek nedavno, usred industrijalizacije sovjetske Rusije, nastalo je društvo koje je tamo pospešilo nošenje satova i propagiralo prednosti koje donosi tačnost. Popularizacija obeležavanja vremena, koja je usledila nakon proizvodnje jeftinog standardizovanog sata, prvo u Ženevi a zatim u Americi sredinom prošlog veka, bila je ključna za dobro osmišljen sistem transporta i proizvodnje.
 

Označavanje vremena bilo je nekada specifičan zadatak muzike: ona je davala radni prizvuk pesmi u radionici ili zvuku doboša u povečerje ili poju mornara dok vuku uže. Ali efekat mehaničkog sata je prodorniji i striktniji: on predsedava danom od časa kad se ustaje do časa odmora. Kada se dan shvati kao apstraktni raspon vremena, tokom zimske noći se ne mora ići u krevet s kokoškama: izmisle se fitilji, dimnjaci, lampe, plinsko svetio, električne lampe da bi se iskoristili svi sati koji pripadaju danu. Kada se vreme ne poima kao niz doživljaja, već kao zbir sati, minuta i sekundi, javlja se navika da se vreme sabira i štedi. Vreme je poprimilo odlike zatvorenog prostora: ono se može podeliti, može se popuniti, može se čak i produžiti izumom sprava koje olakšavaju ljudski rad.
 

Apstraktno vreme postalo je novi medijum egzistencije. Ono reguliše i same organske funkcije: čovek ne jede kada oseti glad već kada mu to signalizira sat, čovek ne spava kada je umoran, već kada to sat dozvoljava. Opšta svest o vremenu pratila je širu upotrebu satova: kada je vreme odvojeno od organskih nizova, renesansnim ljudima je bilo lakše da maštaju o oživljavanju klasične prošlosti ili da ponovo proživljavaju sjaj antičke rimske civilizacije; kult istorije, koji se prvo pojavio u vezi sa svakodnevnim ciklusima, konačno se izdvojio kao posebna disciplina. U sedamnaestom veku su se pojavili novinarstvo i periodično spisateljstvo, čak su i u odevanju, sledeći primat Venecije kao modnog centra, ljudi menjali stilove svake godine, a ne svake generacije.
 

Teško da se može preceniti značaj onoga što je mehanička efikasnost dobila uvođenjem koordinacije i preciznijeg određivanja dnevnih događaja: mada se taj porast ne može meriti konjskim snagama treba samo zamisliti da ga danas nema, pa bi se mogao predvideti brzi raspad i konačni slom celog društva. Moderni industrijski režim bi lakše funkcionisao bez uglja i gvožđa i pare nego bez sata.

[eumeswil]

Poglavlje Prostor, razdaljina, pokret

„Dete i odrastao čovek, australijski primitivan čovek i Evropljanin, čovek iz srednjeg veka i savremenik, ne razlikuju se samo po stepenu, već i po vrsti svojih metoda u likovnom izražavanju.“

Dagobert Fraj (Dagobert Frey), čije sam reči upravo citirao, sačinio je pronicljivu studiju o razlici u konceptima prostora između ranog srednjeg veka i renesanse: on je obiljem specifičnih detalja potkrepio stav da ne postoje dve kulture koje konceptualno žive u istoj vrsti vremena i prostora. Prostor i vreme, poput samog jezika, predstavljaju umetničko delo i, poput jezika, doprinose uslovljavanju i usmeravanju praktičnih aktivnosti. Znatno pre nego što je Kant objavio da su vreme i prostor kategorije uma, znatno pre nego što su matematičari otkrili da postoje drugačiji pojmljivi i racionalni oblici prostora od onih koje je opisao Euklid, čovečanstvo je uglavnom delovalo na osnovu te premise. Poput Engleza u Francuskoj koji je mislio da je bread pravi naziv za le pain, svaka kultura veruje da svaka druga vrsta prostora i vremena predstavlja približan ili izmenjen pravi prostor i vreme u kojima ona živi.
 

Tokom srednjeg veka prostorni odnosi obično su bili prikazivani kroz simbole i određene vrednosti. Najviši objekat u gradu bio je vrh crkvenog tornja koji je bio usmeren ka nebu i dominirao svim manjim građevinama, kao što je crkva dominirala nadanjima i strahovima ljudi. Prostor je bio proizvoljno podeljen da bi prikazao sedam vrlina ili dvanaest apostola ili deset božjih zapovesti ili trojstvo. Postavka srednjovekovnog prostora bi se raspala bez stalnog simboličnog upućivanja na hrišćanske priče i mitove. Čak ni najracionalniji umovi nisu bili izuzetak: Rodžer Bejkon (Roger Bacon, 1214–1294) prilježno je proučavao optiku, ali je, nakon što je opisao sedam pokrivača oka, dodao da je tim sredstvima Bog u našim telima želeo da izrazi sliku sedam darova duha.
 

Veličina je označavala važnost: za srednjovekovnog umetnika bilo je sasvim moguće da se ljudska bića potpuno različitih veličina predstave u istoj vidnoj ravni i na istom odstojanju od posmatrača. Ta ista navika primenjuje se ne samo na prikazivanje stvarnih objekata već i na organizaciju zemaljskog prostora na mapi. U srednjovekovnoj kartografiji voda i kopnene mase zemlje, čak i kada su bile uglavnom poznate, mogle su se predstaviti kao neka proizvoljna figura poput drveta, bez obzira na konkretne proporcije koje je doživeo putnik i bez interesovanja za bilo šta osim za alegorijske paralele.
 

Treba navesti još jednu karakteristiku srednjovekovnog prostora: prostor i vreme formiraju dva relativno nezavisna sistema. Prvo: srednjovekovni umetnik uvodio je druga vremena unutar sopstvenog prostornog sveta, kao kada je projektovao događaje iz Hristovog života unutar savremenog italijanskog grada, bez i najmanjeg osećaja za to da je proteklo vreme nešto promenilo, kao što je Čoserova klasična legenda o Troilu i Kresid ispričana poput savremene priče. Kada srednjovekovni hroničar pominje kralja, kao što primećuje autorka Učenjaka lutalica, ponekad je teško ustanoviti da li govori o Cezaru ili Aleksandru Velikom ili sopstvenom monarhu: svaki od njih mu je jednako blizu. Zaista, reč anahronizam je besmislena kada se primenjuje u srednjovekovnoj umetnosti: da li je nešto izvan vremena ili vremenski netačno može se razaznati tek kada se događaji povezu u koordinirani okvir vremena i prostora. Isto tako, Botičelijevo delo Tri čuda sv. Zenobija prikazuje tri različita vremena u jednoj sceni.
 

Zbog tog razdvajanja vremena i prostora stvari su mogle da se pojave i nestanu iznenada, bez objašnjenja: spuštanje broda ispod horizonta nije trebalo objašnjavati ništa više nego spuštanje demona niz dimnjak. Nije bilo nikakve misterije o prošlosti iz koje su se pojavili, niti predviđanja o budućnosti ka kojoj su se kretali: objekti su uplivavali u vidokrug i tonuli izvan njega isto tako tajanstveno kao što ulazak i izlazak odraslih utiče na raspoloženje male dece, čiji prvi grafički radovi tako mnogo liče na organizaciju sveta srednjovekovnog umetnika. U tom simboličnom svetu prostora i vremena sve je bilo ili misterija ili čudo. Veza između događaja bio je kosmički i verski poredak: istinski poredak prostora bilo je Nebo, kao što je istinski poredak vremena bila večnost.
 

Između četrnaestog i sedamnaestog veka u zapadnoj Evropi se desila revolucionarna promena u konceptu prostora. Prostor kao hijerarhija vrednosti zamenjen je prostorom kao sistemom dimenzija. Jedna od indikacija te nove orijentacije bilo je detaljnije proučavanje odnosa objekata u prostoru i otkriće zakona perspektive i sistematske organizacije slika unutar novog okvira koji su određivali pozadina, horizont i tačka u daljini. Perspektiva je pretvorila simbolički odnos objekata u vizuelni odnos, a vizuelni odnos je zatim postao kvantitativni. Na novoj slici sveta veličina nije označavala ljudski ili božanski značaj, već razdaljinu. Tela nisu postojala odvojeno kao apsolutne veličine: bila su koordinirana sa drugim telima unutar istog vizuelnog okvira i morala su biti srazmerna. Da bi se postigla ta srazmera sami objekti morali su se tačno prikazati, uz korelaciju od tačke do tačke između slike i predstave; otuda novo zanimanje za spoljašnju prirodu i pitanja povezana sa činjenicama. Podela platna na kvadrate i precizno posmatranje sveta kroz tu apstraktnu tablu sa kvadratima označilo je novu slikarsku tehniku od Paola Učela (Paolo Ucello, 1397–1475) nadalje.
 

Novo zanimanje za perspektivu uvelo je dubinu u sliku, a razdaljinu u um. U starijim slikama oko je skakalo s jednog dela na drugi, kupeći simbolične mrvice onako kako su ukus i mašta diktirali; na novim slikama oko je sledilo linije linearne perspektive duž ulica, građevina, trotoara sa kockama čije je paralelne linije slikar namerno uveo da bi naveo oko da samo putuje. Čak su i objekti u prednjem planu bili ponekad groteskno postavljeni i skraćeni da bi se stvorila ista iluzija. Pokret je postao novi izvor vrednosti: pokret radi pokreta. Izmereni prostor slike ojačao je izmereno vreme sata.
 

Svi događaji sada su se dešavali unutar te nove idejne mreže prostora i vremena, a najprikladniji događaj u tom sistemu bio je ravnomeran pokret po pravoj liniji, jer je takav pokret bio pogodan za precizno prikazivanje u sistemu prostornih i vremenskih koordinata. Treba pomenuti još jednu posledicu tog prostornog poretka: postaviti nešto u prostor i odrediti mu vreme postalo je od suštinske važnosti za razumevanje toga što je postavljeno. U renesansnom prostoru postojanje objekata mora se objasniti: njihov prolazak kroz vreme i prostor predstavlja uslov za njihovu pojavu u nekom određenom trenutku na nekom određenom mestu. Nepoznato, stoga, nije ništa manje određeno nego poznato: pošto je zemlja okrugla, pozicija Indije mogla se pretpostaviti, a vremenska razdaljina izračunati. Već samo postojanje takvog poretka bilo je podstrek za istraživanja i popunjavanja delova koji su bili nepoznati.
 

Ono što su slikari prikazali primenjujući perspektivu, kartografi su u istom veku naznačili u svojim novim mapama. Hirfordsku mapu iz 1314. godine moglo je nacrtati dete: ona je bila praktično bezvredna za navigaciju. Mapa Učelovog savremenika Andree Banka iz 1436. godine osmišljena je racionalno i predstavljala je napredak, kako po koncepciji, tako i po praktičnoj preciznosti. Postavljajući nevidljive linije geografske širine i dužine, kartografi su utrli put kasnijim istraživačima, poput Kolumba: kao i u kasnijem naučnom metodu apstraktni sistem je doveo do racionalnih učinaka, čak i na osnovu nepreciznog znanja. Više nije bilo neophodno da se navigator drži obalske linije: mogao se uputiti u nepoznato, usmeriti se ka proizvoljnoj tački i približno se vratiti na tačku polaska. I Raj i Nebo bili su izvan novog prostora: i, mada su se javljali kao prividne teme slika, prave teme su bile Vreme i Prostor i Priroda i Čovek.
 

Ubrzo se, na osnovu onoga što su učinili slikari i kartografi, pojavilo zanimanje za prostor kao takav, pokret kao takav, kretanje kao takvo. Naravno, to zanimanje se zasnivalo na konkretnijim ciljevima: putevi su postali sigurniji, plovila su se temeljnije gradila, a pre svega su novi izumi – magnetna igla, astrolab, kormilo – omogućili da se odredi i održava precizniji smer na moru. Zlato Indije i basnoslovne fontane mladosti i srećna ostrva beskonačnog čulnog uživanja svakako su predstavljali podstrek, ali postojanje tih konkretnih ciljeva nije umanjilo važnost novih postavki. Kategorije vremena i prostora, nekad praktično razdvojene, postale su ujedinjene, a apstraktni pojmovi povezani sa merenim vremenom i merenim prostorom podrili su ranije koncepcije beskonačnosti i večnosti, jer merenje mora početi od proizvoljnog ovde i sada, čak i da su prostor i vreme prazni. Pojavio se poriv da se prostor i vreme koriste: i, kad su jednom povezani sa pokretom, oni su se mogli sažimati ili širiti; počelo je osvajanje prostora i vremena. (Međutim, zanimljivo je napomenuti da je sam koncept ubrzanja, koji je deo našeg svakodnevnog mehaničkog iskustva, formulisan tek u sedamnaestom veku.)
 

Bilo je mnogo znakova tog osvajanja: navirali su brzo se smenjujući. Kada se radi o vojnoj veštini, samostrel i katapult su ponovo korišćeni i usavršeni, a njihovim stopama došla su snažnija oružja za premošćavanje razdaljine – najpre topovi, a kasnije musketa. Leonardo je osmislio avion i sagradio ga. Raspravljalo se o fantastičnim projektima za letenje. Fontana je 1420. godine opisao velosiped, 1589. godine Žil de Bom iz Antverpena je navodno napravio vozilo koje su pokretali ljudi – neprekidni preludijumi za veliki trud i inicijative devetnaestog veka. Kao i za mnoge elemente u našoj kulturi, prvobitni impuls tom pokretu dali su Arapi: još 880. godine Abul Kasim je pokušao da leti, a 1065. godine Oliver iz Molmsberija je poginuo pokušavajući da poleti sa uzvišice, a od petnaestog veka nadalje želja da se osvoji vazdušni prostor postala je neprestana preokupacija inventivnih umova; zbog takvog opšteg raspoloženja 1709. godine bilo je moguće objaviti let od Portugalije do Beča kao novinarsku prevaru.
 

Nov stav prema vremenu i prostoru prodro je u radionicu i knjigovodstvenu kancelariju, vojsku i grad. Tempo se ubrzao, razdaljine su postale veće: konceptualno, moderna kultura se vinula u svemir i prepustila se tom pokretu. Ono što je Maks Veber nazvao „romantizam brojeva“ prirodno je izraslo iz tog interesovanja. U merenju vremena, u trgovini, borbi, ljudi su nizali brojeve i, konačno, kako se ta navika razvijala, jedino su brojevi postali važni.

Edited August 6, 2019 by miki.bg

[eumeswil]

Let us fool ourselves no longer. At the very moment Western nations, threw off the ancient regime of absolute government, operating under a once-divine king, they were restoring this same system in a far more effective form in their technology, reintroducing coercions of a military character no less strict in the organization of a factory than in that of the new drilled, uniformed, and regimented army. During the transitional stages of the last two centuries, the ultimate tendency of this system might b e in doubt, for in many areas there were strong democratic reactions; but with the knitting together of a scientific ideology, itself liberated from theological restrictions or humanistic purposes, authoritarian technics found an instrument at hand that h as now given it absolute command of physical energies of cosmic dimensions. The inventors of nuclear bombs, space rockets, and computers are the pyramid builders of our own age: psychologically inflated by a similar myth of unqualified power, boasting through their science of their increasing omnipotence, if not omniscience, moved by obsessions and compulsions no less irrational than those of earlier absolute systems: particularly the notion that the system itself must be expanded, at whatever eventual co st to life.

Through mechanization, automation, cybernetic direction, this authoritarian technics has at last successfully overcome its most serious weakness: its original dependence upon resistant, sometimes actively disobedient servomechanisms, still human enough to harbor purposes that do not always coincide with those of the system.

Like the earliest form of authoritarian technics, this new technology is marvellously dynamic and productive: its power in every form tends to increase without limits, in quantities that defy assimilation and defeat control, whether we are thinking of the output of scientific knowledge or of industrial assembly lines. To maximize energy, speed, or automation, without reference to the complex conditions that sustain organic life, have become ends in themselves. As with the earliest forms of authoritarian technics, the weight of effort, if one is to judge by national budgets, is toward absolute instruments of destruction, designed for absolutely irrational purposes whose chief by-product would be the mutilation or extermination of the human race. Even Ashurbanipal and Genghis Khan performed their gory operations under normal human limits.

The center of authority in this new system is no longer a visible personality, an all-powerful king: even in totalitarian dictatorships the center now lies in the system itself, invisible but omnipresent: all its human components, even the technical and managerial elite, even the sacred priesthood of science, who alone have access to the secret knowledge by means of which total control is now swiftly being effected, are themselves trapped by the very perfection of the organization they have invented. Like the Pharoahs of the Pyramid Age, these servants of the system identify its goods with their own kind of well-being: as with the divine king, their praise of the system is an act of self-worship; and again like the king, they are in the grip of an irrational compulsion to extend their means of control and expand the scope of their authority. In this new systems-centered collective, this Pentagon of power, there is no visible presence who issues commands: unlike job's God, the new deities cannot be confronted, still less defied. Under the pretext of saving labor, the ultimate end of this technics is to displace life, or rather, to transfer the attributes of life to the machine and the mechanical collective, allowing only so much of the organism to remain as may be controlled and manipulated.

[eumeswil]

What is more, the whole apparatus of life has become so complex and the processes of production, distribution, and consumption have become so specialized and subdivided, that the individual person loses confidence in his own unaided capacities: he is increasingly subject to commands he does not understand, at the mercy of forces over which he exercises no effective control, moving to a destination he has not chosen. Unlike the taboo-ridden savage, who is often childishly over-confident in the powers of his shaman or magician to control formidable natural forces, however inimical, the machine-conditioned individual feels lost and helpless as day by day he metaphorically punches his time-card, takes his place on the assembly line, and at the end draws a pay check that proves worthless for obtaining any of the genuine goods of life.

This lack of close personal involvement in the daily routine brings a general loss of contact with reality: instead of continuous interplay between the inner and the outer world, with constant feedback or readjustment and with stimulus to fresh creativity, only the outer world-and mainly the collectively organized outer world of the power system-exercises authority: even private dreams must be channeled through television, film, and disc, in order to become acceptable.

With this feeling of alienation goes the typical psychological problem of our time, characterized in classic terms by Erik Erikson as the 'Identity Crisis.' In a world of transitory family nurture, transitory human contacts, transitory jobs and places of residence, transitory sexual and family relations, the basic conditions for maintaining continuity and establishing personal equilibrium disappear. The individual suddenly awakens, as Tolstoi did in a famous crisis in his own life at Arzamas, to find himself in a strange, dark room, far from home, threatened by obscure hostile forces, unable to discover where he is or who he is, appalled by the prospect of a meaningless death at the end of a meaningless life.

 

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________--

 

 

 

This metropolitan world, then, is a world where flesh and blood is less real than paper and ink and celluloid. It is a world where the great masses of people, unable to have direct contact with more satisfying means of living, take life vicariously, as readers, spectators, passive observers: a world where people watch shadow-heroes and heroines in order to forget their own clumsiness or coldness in love, where they behold brutal men crushing out life in a strike riot, a wrestling ring or a military assault, while they lack the nerve even to resist the petty tyranny of their immediate boss: where they hysterically cheer the flag of their political state, and in their neighborhood, their trades union, their church, fail to perform the most elementary duties of citizenship.


Living thus, year in and year out, at second hand, remote from the nature that is outside them and no less remote from the nature within, handicapped as lovers and as parents by the routine of the metropolis and by the constant specter of insecurity and death that hovers over its bold towers and shadowed streets - living thus the mass of inhabitants remain in a state bordering on the pathological. They become victims of phantasms, fears, obsessions, which bind them to ancestral patterns of behavior.

 

 

 

[eumeswil]

Autoritarna i demokratska tehnika

 

„Demokratija“ je pojam koji je danas zamućen i zamaskiran nasumičnom upotrebom, i koji se često koristi sa snishodljivim prezirom. Možemo li se složiti, ma koliko se možda razišli u daljem toku rasprave, da je ključni princip demokratije postavljanje onoga što je svim ljudima zajedničko iznad onoga što bilo koja organizacija, institucija ili grupa može tražiti samo za sebe? To ne znači osporiti prava superiorne prirodne nadarenosti, specijalizovanog znanja, tehničkog umeća ili institucionalne organizacije: sve to, uz demokratsko odobrenje, može imati korisnu ulogu u ljudskoj ekonomiji. Ali, demokratija se sastoji u dodeljivanju konačnog autoriteta celini pre nego delu; a samo živa ljudska bića, kao takva, jesu autentični izraz celine, bez obzira da li deluju samostalno ili uz pomoć drugih.
 

Oko tog osnovnog principa grupišu se neke povezane ideje i prakse, koje su se u istoriji dugo nalazile u prvom planu, iako ne uvek sve u isto vreme ili makar ne u jednakoj meri, u svim društvima. Među njima se nalaze i komunalna samouprava, slobodna komunikacija među jednakima, neometan pristup zajedničkim zalihama znanja, zaštita od samovoljne spoljašnje kontrole, kao i osećanje individualne moralne odgovornosti za ponašanje koje utiče na celu zajednicu. Svi živi organizmi su u izvesnoj meri autonomni, utoliko što slede sopstveni životni obrazac, ali kod čoveka je ta autonomija suštinski uslov njegovog daljeg razvoja. Odričemo se dela svoje autonomije kada smo bolesni ili povređeni: ali odricati se svakodnevno i u svakoj prilici, značilo bi pretvoriti ceo život u hroničnu bolest. Najbolji mogući način života – i ovde svesno stupam na spornu teritoriju – jeste onaj koji zahteva sve veći stepen samousmerenja, ličnog izražavanja i samoostvarenja. U tom smislu, ličnost, nekada isključivi atribut kraljeva, prema demokratskoj teoriji, pripada svakom čoveku. Život, u svoj svojoj punoći i celovitosti, ne može se delegirati.
 

Nadam se da u postavljanju ove provizorne definicije nisam, izlaganja radi, ispustio ništa bitno. Demokratija, u izvornom smislu tog pojma, koji ću ovde koristiti, nužno je najuočljivija u malim zajednicama i grupama, čiji se članovi često sreću licem u lice, slobodno komuniciraju i međusobno se poznaju kao osobe. Čim se pojave veliki brojevi, demokratsko udruživanje mora se zameniti apstraktnijom, depersonalizovanom formom. Istorijsko iskustvo pokazuje da je znatno lakše zbrisati demokratiju nekim institucionalnim uređenjem, koje vlast daje samo onima na vrhu društvene hijerarhije, nego ugraditi demokratske prakse u dobro organizovan sistem pod centralizovanom upravom, koji postiže najviši stepen mehaničke efikasnosti kada oni koji u njemu rade nemaju sopstveno mišljenje ili namere.
 

Napetost između malih udruženja i velikih organizacija, između lične autonomije i institucionalne uprave, između daljinske kontrole i razuđene lokalne intervencije, danas je stvorila kritičnu situaciju. Da su nam oči bile otvorene, mogli smo odavno otkriti taj sukob, duboko ukorenjen u samoj tehnologiji.
 

Voleo bih da tehniku mogu da okarakterišem sa jednakom nadom u saglasnost koju sam izrazio kada sam opisao demokratiju, uz sve šaljive rezerve koje biste i dalje mogli imati. Ali, već i sam naslov ovog rada je, priznajem, kontroverzan; i ne mogu daleko odmaći u svojoj analizi bez oslanjanja na tumačenja koja još nisu adekvatno publikovana, a još manje široko raspravljana ili rigorozno kritikovana i vrednovana. Moja teza, grubo rečeno, glasi da su se još od neolita, na Bliskom istoku, pa sve do današnjih dana, dve tehnologije stalno pojavljivale jedna pored druge: jedna autoritarna, druga demokratska; prva usmerena na sistem, neizmerno moćna, ali inherentno nestabilna; druga usmerena na čoveka, relativno slaba, ali prilagodljiva i izdržljiva. Ako sam u pravu, danas se ubrzano primičemo tački u kojoj će, ukoliko radikalno ne promenimo svoj sadašnji kurs, ostaci naše demokratske tehnike biti sasvim potisnuti ili zamenjeni, tako da će svaka preostala autonomija biti zbrisana ili će biti dozvoljena samo kao igračka vlasti, kao glasanje za unapred izabrane vođe u totalitarnim državama.
 

Podaci na kojima se zasniva ova teza, poznati su; ali njihov značaj se, verujem, previđao. Ono što bih nazvao demokratskom tehnikom jeste metod proizvodnje malih razmera, koji se zasniva prvenstveno na ljudskoj veštini i životinjskoj energiji, ali koji uvek, čak i kada primenjuje mašine, ostaje pod aktivnom upravom zanatlije ili seljaka, gde svaka grupa razvija sopstvene darove, kroz odgovarajuće veštine i društvene ceremonije, i diskretno iskorišćava darove prirode. Ta tehnologija je imala ograničena dostignuća, ali se, upravo zahvaljujući svojoj širokoj razuđenosti i skromnim zahtevima, odlikovala velikom moći adaptacije i obnavljanja. Ta demokratska tehnika je podupirala i snažno podržavala svaku istorijsku kulturu sve do naših dana, i ublažavala stalnu sklonost autoritarne tehnike ka zloupotrebi svojih moći. Čak i kada se plaćao danak najtlačiteljskijim autoritarnim režimima, u radionici ili na seoskom imanju uvek je ostajao izvestan stepen autonomije, selektivnosti, kreativnosti. Ni kraljevsko žezlo, ni bič goniča robova, niti birokratska direktiva nisu ostavili svoj trag na tkaninama iz Damaska ili grnčariji iz Atine iz V veka (pre n. e.).
 

Ako ta demokratska tehnika počinje još sa prvom upotrebom alatki, autoritarna tehnika je znatno novije dostignuće: ona nastaje negde u četvrtom milenijumu pre nove ere, u novoj konfiguraciji tehničkih izuma, naučnih posmatranja i centralizovane političke kontrole, koja je omogućila poseban način života, koji danas, bez hvalospeva, prepoznajemo kao civilizaciju. Pod novom institucijom kraljevstva, aktivnosti koje su bile rasute, raznovrsne, skrojene po meri čoveka, ujedinjene su u monumentalnim razmerama u potpuno novi vid teološko-tehnološke masovne organizacije. U ličnosti apsolutnog vladara, čija je reč bila zakon, kosmičke sile su silazile na zemlju da mobilišu i ujedine napore hiljada ljudi, do tada previše autonomnih i previše decentralizovanih da bi dobrovoljno i usaglašeno delovali zarad ciljeva koji leže izvan granica seoskog horizonta.
 

Nova autoritarna tehnologija nije bila ograničena na seoske običaje ili ljudsku osećajnost: njeni herkulovski poduhvati u mehaničkoj organizaciji, počivali su na bezdušnoj fizičkoj prinudi, prisilnom radu i ropstvu, koji su stvorili mašine od po nekoliko hiljada konjskih snaga, mnogo vekova pre nego što se počelo sa uprezanjem konja ili izuma točka. Ta centralizovana tehnika oslanjala se na izume i naučna otkrića višeg reda: zapisnike, matematiku i astronomiju, navodnjavanje i kanalizaciju: pre svega, ona je stvarala kompleksne ljudske mašine, sastavljene od specijalizovanih, standardizovanih, zamenljivih, međuzavisnih delova – radne armije, vojne armije, birokratije. Te radne i vojne armije podigle su nivo ljudskih dostignuća: prva u masovnoj izgradnji, druga u masovnom uništavanju, obe u do tada nezamislivim razmerama. Uprkos svom stalnom nagonu za uništenjem, ta totalitarna tehnika je na domaćem terenu bila tolerisana, možda čak i slavljena, zato što je stvorila prvu ekonomiju kontrolisanog izobilja: pre svega, ogromne zalihe hrane, koje ne samo da su izdržavale veliku urbanu populaciju, već su i oslobađale veliku manjinu obučavanu za čisto religiozne, naučne, birokratske i vojne aktivnosti. Ali, efikasnost tog sistema bila je narušena slabostima koje nisu prevaziđene sve do današnjih dana.
 

Pre svega, demokratska ekonomija poljoprivrednog sela opirala se ugrađivanju u novi autoritarni sistem. Iz tih razloga je čak i Rimska imperija našla za shodno da, kada je otpor jednom bio slomljen, a porezi počeli da se redovno ubiraju, pristane na visok stepen lokalne autonomije u oblastima religije i uprave. Štaviše, sve dok se 90 posto stanovništva bavilo poljoprivredom, masovna tehnika je uglavnom bila ograničena na mnogoljudne urbane centre. Pošto se autoritarna tehnika po prvi put javlja u doba kada su metali bili retki, a ljudska sirovina, zarobljena u ratu, lako pretvarala u mašine, njegovi upravljači se nikada nisu potrudili da izmisle neorganske mehaničke zamene. Ali bilo je i drugih, još većih slabosti: sistem nije posedovao nikakvu unutrašnju čvrstinu: jedan prekid u komunikaciji, jedna nedostajuća karika u komandnom lancu, i velike ljudske mašine bi se raspale. Konačno, mitovi na kojima se ceo sistem zasnivao – naročito ključni mit o kraljevstvu – bili su iracionalni, sa svojim paranoičnim sumnjama i animozitetima, svojim paranoičnim zahtevima za bezuslovnom poslušnošću i apsolutnom vlašću. Uprkos svim svojim nespornim graditeljskim dostignućima, autoritarna tehnika je ispoljavala duboko neprijateljstvo prema životu.
 

Do sada ste bez sumnje već uvideli smisao ovog kratkog istorijskog osvrta. Autoritarna tehnika se danas vratila u neizmerno uvećanoj i vešto usavršenoj formi. Sve do danas, sledeći optimističke premise mislilaca iz XIX veka, poput Ogista Konta (Auguste Comte) i Herberta Spensera (Herbert Spencer), smatrali smo širenje eksperimentalne nauke i mehaničkih izuma najsigurnijom garancijom miroljubivog, produktivnog i, nadasve demokratskog, industrijskog društva. Mnogi su čak lagodno pretpostavljali da je pobuna protiv samovoljne političke moći u sedamnaestom veku bila u uzročno-posledičnoj vezi sa industrijskom revolucijom koja ju je pratila. Ali za ono što smo tumačili kao novu slobodu, sada se ispostavlja da je samo prefinjeniji vid starog ropstva: naime, uspon političke demokratije u poslednjih nekoliko vekova bio je u sve većoj meri potiran uspešnim vaskrsnućem centralizovane autoritarne tehnike – tehnike koja je u mnogim delovima sveta odavno iščezla.
 

Nemojmo se više zavaravati. U istom trenutku kada su zapadne nacije zbacile stari režim apsolutističke vladavine, kojim je upravljao božanski kralj, one su isti taj isti sistem, u mnogo delotvornijem obliku, obnovile u svojoj tehnologiji, ponovo uvodeći prinudu militarističkog tipa, podjednako strogu u organizaciji fabrike, kao i u organizaciji nove, uvežbane, uniformisane i uređene armije. Tokom prelaznih stupnjeva u poslednja dva veka, glavna tendencija tog sistema je mogla doći u pitanje, jer je u mnogim oblastima došlo do snažne demokratske reakcije; ali, sa uspostavljanjem naučne ideologije, oslobođene teoloških ograničenja i humanističkih ciljeva, autoritarna tehnika je pronašla instrument koji joj je omogućio upravljanje fizičkim energijama kosmičkih razmera. Pronalazači nuklearnih bombi, svemirskih raketa i kompjutera, jesu graditelji piramida našeg doba: psihološki nadahnuti sličnim mitom o neograničenoj moći, koji se kroz svoju nauku razmeću sopstvenom rastućom svemoći, ako ne i sveznanjem, pokretani opsesijama i prinudama ništa manje iracionalnim od onih koje su pokretale ranije apsolutističke sisteme – a naročito mišlju da se sistem kao takav mora širiti, kakve god bile eventualne posledice po život.
 

Kroz mehanizaciju, automatizaciju, kibernetičko usmeravanje, ova autoritarna tehnika je konačno uspešno prevazišla svoju najozbiljniju slabost: svoju prvobitnu zavisnost od otpornih, ponekad i aktivno neposlušnih „servomehanizama“, još uvek dovoljno ljudskih da poseduju ciljeve koji se ponekad ne poklapaju sa ciljevima sistema.
 

Kao i najraniji oblici autoritarne tehnike, ova nova tehnologija je čudesno dinamična i produktivna: njena moć, u svakom obliku, teži neograničenom povećanju, u količini koja se opire asimilaciji i poražava kontrolu, bez obzira da li je reč o proizvodima naučnog znanja ili industrijskih pokretnih traka. Maksimizacija energije, brzine ili automatizacije, bez ikakvog obzira prema složenim uslovima koji održavaju organski život, postala je sama sebi cilj. Baš kao i kod najranijih oblika autoritarne tehnike, najveći napori se, sudeći po nacionalnim budžetima, ulažu u razvoj sredstava za apsolutno uništenje, namenjenih potpuno iracionalnim ciljevima, čiji će glavni nusproizvod biti unakaženje ili istrebljenje ljudske rase. Čak su i Asurbanipal i Džingis-kan izvodili svoje krvave poduhvate u normalnim ljudskim granicama.
 

Centar vlasti tog novog sistema više nije neka vidljiva ličnost, svemoćni kralj. Čak i u totalitarnim diktaturama, centar sada leži u samom sistemu, nevidljiv, ali sveprisutan: svi njegovi ljudski delovi, čak i tehnička i menadžerska elita, čak i sveštenici nauke, koji jedini imaju pristup tajnom tehničkom znanju, s kojim se danas tako brzo postiže totalna kontrola, zarobljeni su samim savršenstvom organizacije koju su izumeli. Kao i faraoni iz doba piramida, te sluge sistema poistovećuju njegova dobra sa sopstvenom dobrobiti: kao i u slučaju božanskog kralja, hvalospevi koje upućuju sistemu zapravo su čin samoobožavanja; i opet slično kralju, oni se nalaze u vlasti iracionalnog nagona za širenjem svojih sredstava kontrole i dometa svog autoriteta. U tom novom, na sistem usmerenom kolektivu, u tom Pentagonu moći, nema vidljivog prisustva koje izdaje naređenja: za razliku od Jovovog boga, tim novim božanstvima je nemoguće suprotstaviti se, još manje prkositi. Pod izgovorom uštede rada, krajnji cilj te tehnike jeste da zameni život, ili pre da prenese atribute života na mašinu i mehanički kolektiv, ostavljajući samo onoliko mesta za živi organizam koliko se može kontrolisati i manipulisati.
 

Nemojte pogrešno razumeti ovu analizu. Opasnost po demokratiju ne potiče od bilo kog pojedinačnog naučnog otkrića ili elektronskog izuma. Ljudski nagoni, koji dominiraju autoritarnom tehnikom našeg doba, potiču još iz perioda pre izuma točka. Opasnost izvire iz činjenice da, od kako su Frensis Bejkon i Galilej definisali nove metode i ciljeve tehnike, velike fizičke transformacije kojima smo izloženi izaziva sistem koji namerno eliminiše celovitu ljudsku ličnost, ignoriše istorijski proces, prenaglašava ulogu apstraktne inteligencije i pretvara kontrolu nad prirodom, a konačno i kontrolu nad samim čovekom, u glavni cilj postojanja. Taj sistem se tako podmuklo uvukao u zapadno društvo da moja analiza njegovog nastanka i namera možda izgleda problematičnije – i svakako šokantnije – od samih činjenica.
 

Zašto se naše vreme tako lako predalo kontrolorima, manipulatorima, planerima autoritarne tehnike? Odgovor na to pitanje je u isto vreme i paradoksalan i ironičan. Savremena tehnika razlikuje se od onih otvoreno brutalnih i sirovih autoritarnih sistema iz prošlosti po jednoj vrlo korisnoj pojedinosti: ona je prihvatila osnovni princip demokratije, da svaki pripadnik društva treba da ima udela u njegovim dobrima. Progresivnim ispunjavanjem tog dela demokratskog obećanja, naš sistem je uspeo da ostvari prevlast nad celom zajednicom i sada preti da zbriše sve preostale tragove demokratije.
 

Pogodba koju bi trebalo da ratifikujemo poprima oblik veličanstvenog podmićivanja. Pod demokratsko-autoritarnim društvenim ugovorom, svaki pripadnik zajednice ima pravo da zahteva sve materijalne privilegije, sve intelektualne i emocionalne nadražaje koje poželi, i to u količinima do skora teško dostupnim čak i privilegovanoj manjini: hranu, smeštaj, brz transport, trenutnu komunikaciju, medicinske usluge, zabavu, obrazovanje. Ali pod jednim uslovom: da ne traži ništa što sistem ne obezbeđuje, već da bude zadovoljan svime što ovaj nudi, uredno procesirano i fabrikovano, homogenizovano i ujednačeno, u precizno određenim količinama, koje propisuje sistem, a ne pojedinac. Kada se jednom odlučimo za sistem, više nema drugog izbora. Ukratko, ako pojedinac preda svoj život na samom izvoru, autoritarna tehnika će mu vratiti samo onoliko koliko se može mehanički odmeriti, kvantitativno umnožiti, kolektivno manipulisati i uvećati.
 

„Zar to nije poštena pogodba?“, zapitaće pobornici sistema. „Nisu li dobra autoritarne tehnike prava dobra? Nije li to onaj rog izobilja o kojem je čovečanstvo tako dugo sanjalo i koji je svaka vladajuća klasa pokušavala da osigura za sebe, čak i po cenu svakojakih brutalnosti i nepravdi?“ Ne bih da umanjim, niti da osporim, mnoge zadivljujuće proizvode koje je ta tehnologija donela, proizvode koje bi neka samoregulišuća ekonomija mogla dobro da iskoristi. Samo želim da primetim da je vreme da se saberu ljudski gubici i troškovi, da i ne pominjem opasnosti koje izviru iz našeg slepog prihvatanja sistema. Čak je i neposredna cena velika, zato što je sistem daleko od toga da bude pod delotvornom ljudskom kontrolom, tako da može nas truje naveliko, kako bi nas snabdeo hranom, ili da nas istrebi, kako bi nam obezbedio nacionalnu sigurnost, pre nego što uopšte budemo u stanju da koristimo njegova dobra. Da li je zaista u ljudskom interesu odustati od nekoliko godina života na jezeru Valden,^[1] da se tako izrazim, zarad privilegije da ceo životni vek provedemo u Valdenu Dva?^[2] Jednom kada naša autoritarna tehnika konsoliduje svoje snage, uz pomoć novih oblika masovne kontrole, celog arsenala trankvilizatora, sedativa i afrodizijaka, da li će demokratija, u bilo kom obliku, moći da opstane? Pitanje je apsurdno: sam život neće opstati, osim onoga što će biti kanalisano kroz mehanički kolektivitet. Planetarno širenje sterilizovane naučne inteligencije neće, kako je to Tejar de Šarden (Teilhard de Chardin) nevino zamišljao, biti srećno prihvatanje božanske svrhe: umesto toga, ona će zapečatiti svaku mogućnost daljeg ljudskog napretka.
 

I još jednom, nemojte me shvatiti pogrešno. Ovo nije predviđanje onoga što će se desiti, već upozorenje na ono što bi se moglo desiti.
 

Šta treba preduzeti da bi se izbegla takva sudbina? U opisivanju autoritarne tehnike koja je počela da upravlja našim životima, nisam zaboravio na veliku lekciju istorije: očekujete neočekivano! Ne previđam ni ogromne rezerve vitalnosti i kreativnosti koje nam humanija demokratska tradicija još uvek nudi. Ono što želim jeste da ubedim one koji se brinu za očuvanje demokratskih institucija da njihovi konstruktivni napori moraju uključiti i samu tehnologiju. I tu se moramo vratiti ljudskoj osnovi. Moramo se usprotiviti tom autoritarnom sistemu koji je jednoj pojednostavljenoj ideologiji i tehnologiji prepustio autoritet koji pripada ljudskoj osobi. Ponavljam: život se ne može delegirati.
 

Zanimljivo je da su prve reči podrške toj tezi došle, s posebnim simboličkim značajem, od dobrovoljnog predstavnika – ali umalo i klasične žrtve! – nove autoritarne tehnike. Došle su od astronauta Džona Glena (John Glenn), čiji je život bio ugrožen kvarom automatskih komandi, kojima se upravljalo iz udaljenog centra. Pošto je jedva izvukao živu glavu, i to ličnom intervencijom, izašao je iz svoje svemirske kapsule uz ove reči upozorenja: „A sada, neka prevlada čovek!“
 

Tu zapovest je lakše izgovoriti nego poslušati. Ali, ako ne želimo da budemo prinuđeni na još drastičnije mere od onih koje je Samjuel Batler preporučio u „Edginu“,^[3] bolje bi nam bilo da zauzmemo neki pozitivniji kurs: naime, da rekonstruišemo kako naše nauke, tako i naše tehnike, tako što ćemo vratiti odbačene delove ljudske ličnosti u sve faze procesa. To podrazumeva žrtvovanje pukog kvantiteta radi ponovnog uvođenja kvalitativnih izbora, premeštanje autoriteta sa mehaničkog kolektiva na ljudsku ličnost i autonomnu grupu, davanje prvenstva raznovrsnosti i ekološkoj složenosti nad uniformnošću i standardizacijom i, iznad svega, obuzdavanje nerazumnog nagona za širenjem sistema i njegovo zadržavanje u jasno određenim ljudskim granicama, čime bi se sam čovek oslobodio za druge svrhe. Moramo se zapitati, ne šta je dobro za nauku i tehnologiju, još manje šta je dobro za General Motors, Union Carbide, IBM ili Pentagon, već šta je dobro za čoveka: ne onog mašinski uslovljenog, sistemski regulisanog, čoveka mase, već čoveka kao osobe, koja se slobodno kreće kroz sve sfere života.
 

Velike oblasti tehnologije mogu se spasiti demokratskim procesom, kada jednom prevaziđemo infantilne prinude i automatizme koji sada prete da ponište naše prave uspehe. Upravo ona dokolica koju mašina omogućuje u razvijenim državama, može se korisno upotrebiti, ne za dalje prepuštanje drugim vrstama mašina, namenjenih automatizovanoj rekreaciji, već za bavljenje smislenim oblicima rada, neprofitabilnim ili tehnički neizvodljivim u masovnoj proizvodnji: rada koji se oslanja na posebne veštine, znanje, estetsko čulo. Pokret „uradi sam“ (do-it-your self) prerano je ugušen u nameri da se proda još veći broj mašina, ali njegov slogan je ukazivao u pravom smeru, ako pretpostavimo da još uvek posedujemo ono sopstvo (self) s kojim bismo mogli da radimo (do-it-...). Jedini način da izađemo na kraj sa automobilskim zagušenjem koje danas uništava naše gradove, jeste da gradove preoblikujemo tako da potpunije iskoristimo mnogo efikasnijeg ljudskog činioca: hodača. Čak i kod porođaja, naglasak se, srećom, već pomera od službene, često smrtonosne, autoritarne procedure, zasnovane na bolničkoj rutini, ka humanijem pristupu, koji vraća inicijativu majci i prirodnim telesnim ritmovima.
 

Oživljavanje demokratske tehnike je očigledno prevelika tema da bismo je obradili u par završnih rečenica: ali verujem da sam uspeo da objasnim da se istinske prednosti naše naučno zasnovane tehnike mogu sačuvati samo ako ceo sistem svedemo na meru koja će dopuštati ljudske alternative, ljudske intervencije i ljudsku posvećenost ciljevima potpuno drugačijim od ciljeva sistema. U ovom trenutku, kada demokratija ne bi postojala, morali bismo je izmisliti, kako bismo spasili i iznova odnegovali ljudski duh.
 

[1] Walden Pond, jezero u Masačusetsu (SAD), na čijim je obalama Toro (Henry David Thoreau) živeo dve godine (1845–1846) i to iskustvo kasnije zabeležio u svojoj čuvenoj knjizi, Walden; or, Life in the Woods (1854).

[2] Walden Two, B. F. Skinner (američki psiholog, bihejviorista), 1948. Utopijski roman, koji opisuje temeljno regulisanu i bihejvioralno uslovljenu zajednicu. 

[3] Samuel Butler, Erewhon, 1872. Samujel Batler, Edgin i Ponovo u Edginu, Nolit, Beograd, 1955; prevela Nada Prodanović. „Edgin“ je obrnuto od „Nigde“, kao i u originalu (Erewhon – Nowhere). Mamford misli na zemlju u koju dolazi glavni junak, u kojoj su sve mehaničke naprave zabranjene, a neki uzorci stavljeni u muzej, kao opomena.

[eumeswil]

THE ATHLETE AS BUFFOON: CULTURAL AND PHILOSOPHICAL CONSIDERATIONS ON PROFESSIONAL WRESTLING
By William G. Plank

William Plank teaches French at Montana State University-Billings. He is the author of The Quantum Nietzsche: The Will to Power and the Nature of Dissipative Systems


I'm awful close to bein' the last American hero.
--Hulk Hogan in a TV interview


In the evolutionary process there are winners and losers and more organisms that are losers than winners. Cultures, like organisms, evolve according to their own laws, laws which have nothing to do with human freedom, in a non-teleological system which evolves according to principles of which the members of that culture are unconscious. All kinds of academics try to isolate the principles of this evolution, and politicians and tyrants adopt those principles in the hope of controlling it. The efforts of these academics and political scientists are then almost immediately absorbed into the evolutionary process to complicate the forces already at work.

A good example of this view of culture is Jacques Ellul's definition of technique as a non-human, non-moral, self-augmenting, universalizing organism to which human happiness, welfare and dignity are irrelevant. Ellul sees technique as a synonym of culture in the modern industrial society. Another example of the evolution of such an entity is linguistic evolution in which a language, such as Latin, develops into French according to laws of phonology fairly easily identifiable by the linguist, but of which the speakers of that language were completely unaware -- even though the evolution took place in their very minds and mouths.

This view of culture is rather an ordinary one and is accepted by many sociologists, anthropologists and ethnologists, especially of the structuralist persuasion. Not many academics are naïve enough to insist that we got where we are because we intended to. Our problem is to determine how the mixture of choreography, vaudeville, body-building, and elementary gymnastics which has come to be called professional wrestling fits into this view of culture. In the evolution of cultural institutions, what is the meaning of professional wrestling? What statement does professional wrestling make as an expression of our cultural organism?

Greek art and civilization enthroned the athlete as the male ideal, effectively identified with the military ideal. This ideal has been passed on to the 20th century through renaissance classicism, the baroque, and romanticism, the male physical ideal not having changed significantly since a greater realism and attention to musculature were reintroduced at the end of the European Middle Ages. Michelangelo put the finishing touches on the ideal when, in his David, he merged the Christian hero with the Greek athlete and Bernini went one further in his own David, a David who, caught in the act of launching his stone, reminds us of the Discobolus. Admiration, respect and emulation have accompanied this physical and spiritual ideal since ancient times: "Mens sana in corpore sano," a healthy mind in a healthy body, writes the Roman poet Juvenal in Satire X, although we have changed his original meaning some to fit our own needs.

The American public has been well educated to accept this image through TV and spectator sports in professional, college and high school teams in baseball, boxing, track, football, basketball, and in the Olympic Games. The values of the athlete have been associated with fair play, the team spirit, cooperation, decency, high production, high-minded commercial aggressiveness, political astuteness, the best education for a young man and the American way of life.

It is all the more surprising, therefore, that an American audience educated in the finest athletic values and admonished about the concomitant spiritual values can not merely tolerate professional wrestling, but by their patronage make it big business. Many of these wrestlers are not merely large, strong men: they are Mr. America types, magnificent physical specimens exemplifying the classical ideal, the result of months and years in the weight room, assisted by steroids. But in and out of the ring they are clowns -- bombastic in their threats of mayhem, adopting frightening, comic-book names, wearing Disney-like costumes, proclaiming mysterious powers and mystic holds which render an opponent unconscious. This buffoonery extends to other sports figures, especially to baseball and football players, in commercials for sports magazines, shaving gear, flowers and beer, where we see exploited the stereotyped -- and totally unclassical -- idea that strong men are noisy, dumb and overbearing.

There are a number of superficial explanations to account for the popularity of professional wrestling, among which are that it is an attack on a shallow machismo; that it can be associated with the rise of feminism and the visibility of homosexuality; that it has an erotic aspect associated with physical violence, cruelty and pain; that the athlete as buffoon is a symptom of an unconscious anti-militarism. Neal Gabler ("God, Country, and Professional Wrestling," George, July, 1999), considering the election of Jesse (the Body) Ventura as governor of Minnesota, thinks that Minnesotans have realized that "wrestling and politics are both ways to express anger and disaffection" (quoted by Garry Wills, NYRB, Aug. 12, 1999). Wills partly dismisses this explanation, calling the sport a "Jerry-Springerization of cable-TV wrestling," which has "created a kind of scumbag chic, with a frisson of sex and nihilism" (Ibid. p. 41). These theories are generally unsatisfactory, although some may have an element of accuracy.

A structural description is possible: professional wrestling shows a decadence of the idea of male physical strength and emphasizes the "signifier", i.e. the external forms of violence over the "signified," i.e. the meaning and the reality of winning and defeat. Such proponents of signifier-signified explanations (Saussure, Lacan, etc.) have got a lot of criticism lately. In terms of Jean Baudrillard we are as a society consuming the signifier. Nevertheless, the model applies quite nicely. A similar emphasis on the signifier showed up in the TV series, the A-Team: despite the use of automatic weapons, high explosives, armored vehicles and aircraft by highly trained, cigar-chomping Viet Nam veterans, no one bled, not one was ever killed or even wounded. The bad guys were merely stymied, frustrated, humiliated and sent on their way.

Concomitant with the emphasis on the signifier, on external forms, is the wrestler's development of secret, esoteric holds, characteristic of an activity which reaches its decadence and emphasizes the technical over the substantial, the form rather than the substance. The rodeo in the American west even exhibits the tendency, especially in break-away roping, where the lariat releases after the rider has shown his skill, but the animal does not have to be thrown -- a "decadent" proposition as a result of the disappearance of the frontier. When a culture, a movement, an institution or a scientific theory reaches its end, there tends to be a great emphasis placed on technique, on performance, rather than on production or the explanatory value of the theory. Fredric Jameson has written in The Prison House of Language that the last days of a theory are characterized by more attention being spent to adjust the theory so that it will remain valid than on applying it. Decadent literature emphasizes style and technique over content. In roping, it is the technique, the form that counts, not the capture of the animal.

Public events tend to be of two kinds: (1) the mythic, folk-festival type, sought and approved by theoreticians such as Rousseau and Artaud, in which the difference between the spectator and the participant is not clear and in which the event is an expression of cultural values. The rodeo, folk festivals, masses, and a good number of sports events are examples of this type; and (2) the traditional theatre, which Rousseau decried as an exercise in duplicity and immorality, in which there is a broad dividing line between spectator and actor, i.e., the proscenium, and it is understood that the actor is an imitator of reality. Nietzsche has a similar complaint about Euripides who, under the nefarious influence of Socrates, ruined the Dionysian theatre of Sophocles and turned it into a "technical" theatre which divorced the "spectator" from the mysteries.

Wrestling, from the ancient Olympic Games to almost the present, was a kind of mythic theatre in which the virtues of male strength were celebrated and in which victory and defeat were real. Professional wrestling may thus be seen as a public activity which has moved away from the mythic type of theatre and toward the idea of theatre as imitation. It is the ritualization of athletics, in which the manly virtues are no longer used for their real end as in the military or in most boxing and in the Olympic Games. Ritualization is a repetition of the external forms and it frequently causes us to lose sight of the original intention of the activity. It sacrifices the sometimes deadly result of male competition, thus becomes cut loose from its meaning and turns into buffoonery, to theatre, to comedy. In like manner, if the communicant in the Christian communion really believed that the wine was transubstantiated, really into blood, there would be fewer communicants and some gagging. One may see a similar dichotomy in the traditional distinction between tragedy and comedy in the theatre: Athletics in which the goal is to win or lose is the homologue of tragedy. Athletics which is meant to ritualize and repeat the signifier is the homologue of comedy.

Professional wrestling is the first major sport to evolve so far toward theatre, but it is not the only one: basketball, as played by the Harlem Globetrotters, participates in this buffoonery. It is not so important whether the Globetrotters win or not as that they display the virtuosity, the technique, and the athleticism which contribute to real victories and defeats in professional teams, where winning means dollars. When technique becomes of major importance, then humor seems to arise. It is therefore no accident that vaudeville developed pratfalls and spills very much like what we sometimes see in the wrestling ring. The same criticism can be made of modern jazz: virtuosity on the instrument replaces the real texture and drama of musical structure and harmony, and the best musician seems to be the one who can play the fastest.

When professional wrestling becomes theatre, it begins to develop like theatre: it thus creates characters, costumes and entire off-stage roles for the participants. It develops stereotypes much in the same manner that the Italian commedia dell'arte developed stock characters during the renaissance. It is a gallery of American heroes and villains, the villains being frequently foreigners or exotic types: Japanese, Turks, and even a Russian who touts the superiority of Russia and insists on singing the Russian national anthem before the match starts.

To some extent, of course, wrestling owes its evolution toward theatre to the television industry. The television is an apparatus which demands that everything be made theatre, transforms everything into entertainment, and emphasizes that transformation by the ultimate proscenium of the cathode ray tube, which allows us to be present at and yet perfectly absent from the actions. Science, politics, the news and even justice, in the Peoples' Court, are grist for its mill; and special athletic events are concocted for entertainment personalities and professional athletes
.
In summary, professional wrestling (1) suggests the decadence of the sport by the emphasis placed on technique, (2) emphasizes the signifier over the signified, the form over the content, and (3) demonstrates an evolution from authentic athletics and the mythic theatre toward the theatre as imitation.

Institutions (such as the value placed on male physical strength in traditional western culture) arise as they are needed to perpetuate the cultural organism. As they no longer occupy a useful place in that human-yet-non-human system, they become outmoded. As they become outmoded they are ritualized and cultural institutions in general follow that evolution from the functional to the ritual. In the latter days of their cultural usefulness, they are acted out by individuals in theatrical, ritualized ceremonies. Much of modern hunting, especially the fox-hunt, demonstrates such a ritualization. Modern hunting requires a hunting costume -- and it is not important to catch the fox.

In the French 17th century, the weapons skills of the medieval and renaissance warrior had largely been supplanted by a bourgeois boy with a musket or a peasant's son behind a canon. The exacerbated pride of the 17th century nobleman was a result of his lack of cultural utility, and in the duel, which was a common event in that period -- killing so many noblemen that Richelieu made it illegal -- ritual reached one of its highest points: the ritual of death. Such a situation was already in existence during the Renaissance in France, when the French fought in Italy and the Chevalier Bayard set the tone for the perfect renaissance hero, wearing plate armor which was more beautiful than useful and would not turn a bullet. In 17th century France, such was the adherence to old institutions, that the manufacturing of muskets was prohibited (according to Sanche de Gramont in The French). The survival and decadence of the values of the chivalric knight show up in the 15th century: during the latter part of the Hundred Years War, the French king indignantly asked the English king, who had in an ungentlemanly fashion placed his troops in an advantageous position, to bring them out so that they might fight like decent men according to the code of chivalry. The Englishman was not willing to give up his advantage for appearances, for chivalry, for glory.

Male physical strength is no longer a value to our cultural organism, to put it bluntly. In the fabric of interconnected and interdependent events which make up our culture, the value of male physical strength has been almost completely ritualized and is an outmoded institution, surviving only in athletics and pushed to the extreme of its decadence in professional wrestling. A wimp in an alley with a pistol and a drug habit is more than a match for a logger or a cowboy. Physical strength is less necessary for a warrior: women can fly F-16s and helicopters, drive armored vehicles, fire Uzzis and computerized rockets, operate nuclear submarines and fly into space. Military men, some of the most conservative members of our species, will protest that women are unequal to men in conventional warfare where one has to carry a heavy pack and a weapon through a desert or a swamp. But they are overruled by the cultural organism which decrees that conventional warfare is rapidly becoming an archaism.

This is the message of professional wrestling: a strong arm is becoming more and more indifferent to an industrial production which is striving to develop robot technology. Any industry today which depends on physical strength may as well call its lawyers and file for bankruptcy. There is only one place for the highly developed male anatomy and that is the playing field. Athletics in general are the ritualization of strength; professional wrestling is only the most extreme expression of the ritualization.

There is an irony in the black man's success in football, basketball and baseball -- an irony which is not so pronounced in the case of boxing. For there is a subtle exclusion from society's decision-making processes even for the successful athlete. When strength is ritualized, withdrawn from the production process, then the strong man is withdrawn from the decision-making process. Gladiators, we must remember, were almost always slaves. What then about actors and athletes who have achieved positions of political power and decision-making? Does that demonstrate that they may succeed in participating in the power structure? Or does it mean that our political processes are becoming theatricalized?

The body-builder himself, who is so frequently involved in the ring, is an excellent example of the value of the signifier over the signified. For the exaggerated development of his musculature is not for the performance of useful work or for the overcoming of a real enemy. Those muscles are for posing, for contemplation. They are the instrument of a strength which is not applied to a traditionally useful task; they are art for art's sake, the signifier which is the form and the goal. Such activity is a little like building war machines which we prize for their beauty but which we do not expect to use.

Hulk Hogan was right probably when he said he was "awful close to bein' the last American hero," but he is close to being what the strong man has become: A Hercules with no labors, involved in a pseudo-struggle. For the strong man has been turned into a buffoon by cultural forces which make a clown of a man who has all the appearance of a hero but not the function. But there is an underlying tragedy in many clowns. And that is perhaps the origin of the discomfort I feel when I watch on TV the humiliating shenanigans of a man who could have been a model for Michelangelo.

[Amos]

Tehnološki progres bez uporedne emancipacije stanovništva vodi u... pa vodi u ovo što živimo danas. Tehnokratiju, desenzitaciju, široko rasprostranjeni manjak empatije i generalno udaljavanje od humanizma. Njih dvojica su odlični primeri hladnih i otudjenih osoba koje su mogle verovati u to. Da ne pominjem druge inovatore, koji su nam doneli dinamit, atomsku bombu i slične inovacije za koje nismo zreli.

[Jimmy Kowalski]

7 hours ago, Mos said:

Tehnološki progres bez uporedne emancipacije stanovništva vodi u... pa vodi u ovo što živimo danas. Tehnokratiju, desenzitaciju, široko rasprostranjeni manjak empatije i generalno udaljavanje od humanizma. Njih dvojica su odlični primeri hladnih i otudjenih osoba koje su mogle verovati u to. Da ne pominjem druge inovatore, koji su nam doneli dinamit, atomsku bombu i slične inovacije za koje nismo zreli.

 

Svet ne bi bio nista bolje mesto za zivot danas i da nisu izmisljene bombe i raznorazna druga sredstva za masovno unistenje. Ono, sve se moze zloupotrebiti. Sad bas na Insajder TV gledam odlican dokumentarni serijal 2077: 10 seconds to the future. Kako ovladavamo prirodnim resursima, tako ih istovremenno unistavamo. Tome smo prosto skloni kao bica. I tako te 2077 bice toliko razvijena tehnologija da cemo imati robote androide koji ce sve zivo raditi, bice naseobina na Marsu, slacemo sonde van Suncevog sistema, ali ce zivot na Zemlji biti pakao..

[Heaviside]

11 hours ago, Mos said:

Tehnološki progres bez uporedne emancipacije stanovništva vodi u... pa vodi u ovo što živimo danas. Tehnokratiju, desenzitaciju, široko rasprostranjeni manjak empatije i generalno udaljavanje od humanizma. Njih dvojica su odlični primeri hladnih i otudjenih osoba koje su mogle verovati u to. Da ne pominjem druge inovatore, koji su nam doneli dinamit, atomsku bombu i slične inovacije za koje nismo zreli.

Humanizam je mrtav ako mene pitaš. Ja uopšte ni ne gledam na teme kojima se bavimo na ovom topiku kroz tu vizuru, ta bitka je izgubljena i ostaje jedino da se lamentira nad nepravdom i tužnom činjenicom da mi pesants od svog tog progresa nemamo ništa, da je čak i štetan i da su sva ta bogatstva izgrađena u najboljem slučaju na prevari, a obično na nesreći nas jadnika, što je narativ™ koji je poprilično zastupljen ovde. Ja lično sam fan tehnološkog napretka i stavljam inovatore uvek ispred političara, između ostalog i zato što oni očigledno svoj deo posla rade mnogo bolje od političara koji bi trebalo da se bave tom emancipacijom o kojoj pričaš. Takođe, biram tehnološki napredak bez emancipacije pre odsustva i jednog i drugog i duboko verujem da je moj život bolji nego što bi bio da sam rođen pre 100 godina na primer. Ono, bio bih verovatno krezav i ćopav na obe noge i to pod uslovom da ne dobijem upalu pluća kao beba što mi se desilo u ovoj inkarnaciji. 

 

On topic: Pa nek napravi everything app. Odjedanput ispade da ipak ima neki plan. 

Koristiću je rado ako mi život bude jednostavniji zbog njega. Platiću i pretplatu ako procenim da je servis vredan nje. Gledaću na to kao na plaćanje servisa koji želim da koristim, a ne kao na davanje para najbogatijem čoveku na svetu. Ja ne znam kako vi koji tako pišete preživljavate, gde kupujete osnovne stvari? Imate li neku Zarinu majicu, neke Najk ili New Balance patike, kupujete li u Maksiju, Lidlu, putujete li komercijalnim letovima? Jasno vam je koliko para akcionari/vlasnici i menadžeri tih kompanija imaju?

[burekdzija]

4 hours ago, Jimmy Kowalski said:

 

Svet ne bi bio nista bolje mesto za zivot danas i da nisu izmisljene bombe i raznorazna druga sredstva za masovno unistenje. Ono, sve se moze zloupotrebiti. Sad bas na Insajder TV gledam odlican dokumentarni serijal 2077: 10 seconds to the future. Kako ovladavamo prirodnim resursima, tako ih istovremenno unistavamo. Tome smo prosto skloni kao bica. I tako te 2077 bice toliko razvijena tehnologija da cemo imati robote androide koji ce sve zivo raditi, bice naseobina na Marsu, slacemo sonde van Suncevog sistema, ali ce zivot na Zemlji biti pakao..

Lako je upasti u zamku ovog recimo distopijskog razmisljanja, i dosta stvari je sigurno lose i bice jos gore. Ali dosta je dobro i bice jos bolje. Da bi kriticko razmisljanje funkcionisalo bitne su cinjenice. Preporucujem zato knjigu Factfulness. Ne kao Bibliju, ali kao jos jedan izvor.

[Moonwalker]

7 minutes ago, burekdzija said:

Lako je upasti u zamku ovog recimo distopijskog razmisljanja, i dosta stvari je sigurno lose i bice jos gore. Ali dosta je dobro i bice jos bolje. Da bi kriticko razmisljanje funkcionisalo bitne su cinjenice. Preporucujem zato knjigu Factfulness. Ne kao Bibliju, ali kao jos jedan izvor.

 

Je li to ova?

 

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Factfulness:_Ten_Reasons_We're_Wrong_About_the_World_–_and_Why_Things_Are_Better_Than_You_Think

 

 

[Amos]

28 minutes ago, Heaviside said:

Humanizam je mrtav ako mene pitaš. Ja uopšte ni ne gledam na teme kojima se bavimo na ovom topiku kroz tu vizuru, ta bitka je izgubljena i ostaje jedino da se lamentira nad nepravdom i tužnom činjenicom da mi pesants od svog tog progresa nemamo ništa, da je čak i štetan i da su sva ta bogatstva izgrađena u najboljem slučaju na prevari, a obično na nesreći nas jadnika, što je narativ™ koji je poprilično zastupljen ovde. Ja lično sam fan tehnološkog napretka i stavljam inovatore uvek ispred političara, između ostalog i zato što oni očigledno svoj deo posla rade mnogo bolje od političara koji bi trebalo da se bave tom emancipacijom o kojoj pričaš. Takođe, biram tehnološki napredak bez emancipacije pre odsustva i jednog i drugog i duboko verujem da je moj život bolji nego što bi bio da sam rođen pre 100 godina na primer. Ono, bio bih verovatno krezav i ćopav na obe noge i to pod uslovom da ne dobijem upalu pluća kao beba što mi se desilo u ovoj inkarnaciji. 

 

Humanizam nije mrtav, samo je nevidljiv u poplavi click bate-a i konstantnog sipanja ljudima u glavu da je bolje ako ne ispadnu budale u društvu bez vrednosti. Takodje, nisu mrtvi svi oni naučnici koji rade na probojima u milion oblasti za poboljšanje ljudskog života. Evo, ja sam živ primer toga. Samo, to što imamo telefone, vozimo ludačke automobile, vejpujemo i svajpujemo i provodimo sate u svadji sa drugim ljudima online ne znači da je ovaj konkretni napredak dobar. Dobro je što će mojoj kevi da ugrade jednog dana veštački kuk, ali nije dobro što dobija 10x dnevno poruke o ravnoj zemlji, lizardima, silva metodu i ostale čarolije. Nažalost, puno tog tehnološkog napretka se svelo na prosto i jednostavno smeće koje cirkuliše, krade ljudima vreme i puni glave teorijama. Ja to ne mogu da vidim kao napredak ako ljudi nisu naučeni i obučeni da koriste svu tu tehnologiju, a u isto vreme se treniraju da budu bezosećajni konzumeri sadržaja koji onda treba da im kreira tupava mišljenja. Možemo ti i ja i ostali to da gledamo kao osobe koje su naučile kako tehnologija funkcioniše, pa nas ne dotiče jer biramo šta gledamo/slušamo ali ipak imamo neku odgovornost da kažemo kvarnjaku da je kvarnjak i lažnjaku da je lažnjak. Naročito ako se predstavlja kao genije koji će spasiti svet.  

[burekdzija]

8 minutes ago, Moonwalker said:

 

Je li to ova?

 

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Factfulness:_Ten_Reasons_We're_Wrong_About_the_World_–_and_Why_Things_Are_Better_Than_You_Think

 

 

 

Da. Kao i svaki drugi izvor, citati sa dozom skepticizma tj. ne uzimati zdravo za gotovo. Doduse niko i ne spori da su podaci tacni, jedino "kritikuju" izbor podataka. Ali pomaze svakako da se diskusija o jednom ocigledno bolesnom coveku (Musk) otkloni od generalne diskusije buducnost je sranje.