Mađarska okupacija delova Jugoslavije 1941-1944. godine

[radisa]

Zanimljivo, deda mi nije bio ni jevrej, ni subotar, ni jehovin svedok, ni komunista, a politika ga sigurno u to vreme nije zanimala ...

 

Biće da tu ima nešto što nedostaje, a ne sme da se napiše...

[Djuro]

mozda ti je deda, kao i moj, bio samo radna snaga. moj je bio masinovodja i odveli su ih vec u jesen 1941.

[Radoye]

Zanimljivo, deda mi nije bio ni jevrej, ni subotar, ni jehovin svedok, ni komunista, a politika ga sigurno u to vreme nije zanimala ...

 

Biće da tu ima nešto što nedostaje, a ne sme da se napiše...

 

Ima onaj jedan pasus, da su nakon ponovnog prisajedinjenja Backe i Transilvanije u radnu sluzbu poceli da zovu i "nacionalne manjine", valjda tu spadaju i Srbi. Samo, oni su navodno sluzili zajedno sa Madjarima-hriscanima u vojnim radnim cetama "unutar granica" i uglavnom imali bolji tretman nego ovi drugi u pomocnim radnim cetama sto su ih gonili na front. Barem se tako da zakljuciti prema clanku.

[Djuro]

moje, dedu i babu, su odveli u jedan radni logor poluzatvorenog tipa. mogli su traziti/dobiti dozvolu za izlazak iz logora, sto su oni koristili za odlazak do obliznjeg sela (odlazak na pijacu po hranu, slanje pisama i slicno).

ziveli su u barakama, otprilike ih je bilo 20ak u sobi. uslovi za zivot su bili teski ali ni blizu onima u pravim logorima. dobijali su hranu i neke simbolicne novcane iznose za poslove koje su obavljali. deda je vozio parne lokomotive a baba je radila uglavnom poljoprivredne poslove.

nisu bili madjari pa su im srpska imena promenjena - pomadjarena.

u prolece 1943 su trazili premestaj u Baju (kao da bi bili blizi starim i bolesnim roditeljima koji su ziveli u Subotici) i dobili. u Baji nisu ziveli u radnom logoru vec su unajmili sobu. kad su shvatili da je tamo labavo i da ih niko ne kontrolise, u januaru 1944 su pobegli u Suboticu. 

[Radoye]

Pošto smo načeli temu deportacija i prinudnog rada, da pomenemo i neka imena. Za početak, pazite ovog lika:

 

Deme Stojai, rođen Dimitrije Stojaković, 5. januar 1883. - 22. avgust 1946, mađarski političar, diplomata, general-potpukovnik, kratko vreme premijer i ministar spoljnih poslova, srpskog porekla.

 

Rođen u Vršcu od oca Dimitrija Stojakovića starijeg i majke Ljudmile rođ. Kištel. Supruga mu je bila Jozefa Landgraf.

 

Tokom zadnje dve godine Prvog svetskog rata vodio je balkansko odeljenje Evidencbiroa, vojnoobaveštajne službe austrougarske monarhije. Tokom Sovjetske Republike Mađarske vodio II (Obaveštajno-kontraobaveštajnu) Grupu pri vrhovnom štabu Mađarske Crvene Armije. Nakon ovog radi u (Hortijevoj, kontrarevolucionarnoj - prim. Radoye) Mađarskoj Nacionalnoj Armiji u Obaveštajno-kontraobaveštajnom Odeljenju prvo u činu štabnog pukovnika a kasnije generala. Od 1927. je vojni ataše u Berlinu. 1935. unapređen u general-potpukovnika.

 

1936.-1944. službuje kao mađarski ambasador u Berlinu. Između 22. marta i 29. avgusta 1944. premijer i ministar spoljnih poslova.

 

1946. osuđen pred narodnim sudom kao ratni zločinac i pogubljen 22. avgusta iste godine.

 

Stojaijeva vlada je bila prva koaliciona vlada u Mađarskoj još od ranih 1930-tih, i formirala ju je februara 1939. godine preimenovana Partija Mađarskog Života (MEP - nekadašnja Partija Jedinstva) i Partija Mađaske Obnove (MMP) Bele Imredija. Pored ovih, u vladu su ušle i neke druge ekstremnodesničarske snage. MMP je 7. avgusta udaljen iz vlade i od onda pa do njenog smenjivanja sa vlasti vlada je bila jednopartijska.

 

Vlada je formirana nakon nemačke okupacije Mađarske (Operacija Margerita, 18.19- mart 1944.) sa ciljem da se sačuva makar delimična državna nezavisnost i da se spreči da Mađarska potone na nivo Češko-Moravskog Protektorata. Stojai je pre proglašenja za premijera bio ambasador u Berlinu i važio je za snažno pronemački kadar, za razliku od dotadašnjeg premijera Mikloša Kalaija. Protivno nemačkim preporukama u vladu nisu ušli pojedini predloženi ekstremnodesničarski elementi (npr. Jene Ruskai) ali uprkos toga, ili upravo zbog toga, vlada se trudila da izvršava nemačku antijevrejsku politiku.

 

31. marta doneta je uredba po kojoj svi Jevreji stariji od 6 godina od 5. aprila moraju izvan kuće da na odeći nose 10x10 cm žutu šestokraku zvezdu prišivenu na levoj strani grudi.

 

U isto vreme, državni sekretar Andor Jaroš, zajedno sa Laslom Bakijem, Laslom Endreom, i žandarmerijskim potpukovnikom Laslom Ferencijem ("tri Lacike") organizuju i sprovode deportacije Jevreja iz provincije (na ime "pozajmice radne snage"), dok su budimpeštanski Jevreji (u to vreme najbrojnija jevrejska zajednica u Evropi) zatvoreni u geto. Ovome se Horti uprkos snažnom nemačkom pritisku usprotivio, naročito nakon objavljivanja "Beležnice iz Aušvica" zbog čega je iskoristio jedan manji incident od 6. jula da deportacije zaustavi. Još dve nedelje ranije, 26. juna, Horti je sazvao Krunski Savet na kome se založio za obustavljanje deportacija. Ovo su "Tri Lacike" ignorisali i nastavili su sa svojim dotadašnjim aktivnostima. Kada je početkom jula Baki u Budimpeštu uputio više hiljada žandarma sa ciljem da deportuju i tamošnje Jevreje, Horti je, strahujući od puča, pred žandare isterao tenkovske jedinice koje su ih sprečile da uđu u grad. Nakon ovog incidenta deportacije su obustavljene.

 

Nezavisno od ovoga, počinje uništavanje umetničkih dela jevrejskih autora pod vođstvom Mihaja Koložvari-Borče, vladinog komesara za štampu, radio, izdavaštvo i mežunarodno informisanje.

 

18. jula vlada na Hortijevu inicijativu predlaže Nemcima da se još uvek nedeportovani Jevreji evakuišu u inostranstvo - Švedsku i Palestinu. Nemci su ovaj predlog ignorisali.

 

Vlada je takođe zabranila rad između ostalima: Mađarskoj Socijaldemokratskoj Partiji, Partiji Nezavisnih Malih Privrednika, Mađarskom Savezu Seljaka i Partiji Strelastih Krtova (Njilaši). Uz ovo su zabranjena i nekih stotinjak raznih udruženja i kulturnih društava (npr. Liga Hrišćanskih Žena), 150 publikacija i 18 dnevnih listova uključujući Nepsava (Glas Naroda), Elenzek (Opozicija), Mađar Nemzet (Mađarska Nacija).

 

I rukovodstva državnih preduzeća su očišćena od politički nepodobnih (uglavnom ekstremnodesnih) elemenata i zamenjeni kadrovima MEP (vladajuće partije) i MMP (Imredi i njegovi) preko kojih je vlada (a kroz nju i Horti) učvrstio svoj uticaj i kontrolu).

 

7. avgusta došslo je do rekonstrukcije i u samoj vladi. Kunder i Jaroš su smenjeni a na njihovo mesto postavljeni umereniji političari, dok je Imredijev portfelj ukinut. Ovim je MMP isljučena iz vlasti.

 

Konačno, 29. avgusta Domokoš Sent-Ivanji i njegova organizacija koriste privremenu zbrku nastalu rumunskom promenom strana u ratu i uz značajnu pomoć Pokreta za Mađarsku Nezavisnost obaraju Stojaijevu vladu i umesto nje postavljaju Lakatošovu vladu sastavljenu od (tobož) pouzdanih vojnih kadrova čiji je glavni zadatak trebalo da bude priprema i izvršenje mađarskog istupanja iz rata. Ova vlada je praktično odmah pala, jer su Nemci preko svojih agenata praktično sve znali pa je tako 6 nedelja nakon Lakatoševog preuzimanja funkcije i on oboren u puču pomognutom od Nemaca i na vlast dolaze Ferenc Salaši i njegovi Njilaši. U Salašijev kabinet ulaze i bivši članovi Stojaijeve vlade Lajoš Remenji-Šneler, Lajoš Sas i Bela Jurček.

 

Lajoš Čatai, ministar vojske u Stojaijevom kabinetu, izvršava samoubistvo 16. novembra.

 

Preživeli članovi Stojaijeve vlade, osim Mikloša Boncoša, su nakon rata pohapšeni i izručeni Mađarskoj gde su pred Narodnim Sudom svi osuđeni na smrt kao ratni zločinci. Ištvan Antal, Antal Kunder i Jene Rac dobijaju smanjenje kazne na doživotnu robiju, dok su ostali pogubljeni 1946. godine. Rac umire u zatvoru 1949. godine, Kunder beži iz zatvora tokom Revolucije 1956. i odlazi u Brazil, dok je Antal amnestiran 1960. godine. Boncoš nikad nije uhapšen, on je ostatak života proživeo u Argentini.

[Radoye]

"Tri Lacike"

 

 

Laslo Baki, 13. septembar 1898. - 29. mart 1946, političar u Mađarskoj između dva svetska rata, ministar unutrašnjih poslova tokom Stojaijeve vlade.

 

Služi kao oficir tokom Prvog svetskog rata a 1919.-1920. pripada Hortijevoj Nacionalnoj Armiji. Kasnije postaje žandarmerijski major, ali se 1. septembra 1938. penzioniše da bi mogao da uđe u politiku. U početku je bio član Nacionalsocijalističke Mađarske Partije - Pokreta Hungarista pod vođstvom Ferenca Salašija, da bi 1939. prešao kod Fidela Palfija u Ujedinjenu Nacionalsocijalističku Partiju (Front Strelastih Krstova). Ove dve partije su se godinu dana kasnije ujedinile u Partiju Strelastih Krstova pod Salašijem.

 

Baki u parlament ulazi kao nezavisni kandidat na izborima 1939. na kojima nastupa sa njilaškim političkim programom. Kao simpatizer Palfija 1941. napušta Njilaše i ulazi u novoformiranu Partiju Mađarske Obnove Bele Imredija. Kasnije i njih napušta i vraća se u Njilaše.

 

1944. postaje politički sekretar ministarstva unutrašnjih poslova. 7. avgusta u parlamentu, SS preko Bakija i Palfijeve njilaške parlamentarne frakcije ruše Imredija koji je radio na ugovorima o preuzimanju industrijskih preduzeća još uvek u vlasništvu mađarskih Jevreja u zamenu za obezbeđivanje odlaska vlasnika i njihovih porodica u Portugal. Zajedno sa Andrašem Jarošom i Laslom Endreom organizuje transport mađarskih Jevreja u konclogore. Septembra 1944. na Hortijevo insistiranje smenjen, ali dolaskom Njilaša na vlast postaje šef Kancelarije za nacionalnu bezbednost. Pred Sovjetima beži na zapad, ali ga Amerikanci zaorbljavaju i izručuju Mađarskoj kao ratnog zločinca. Suđeno mu je u zajedničkom procesu sa Laslom Endreom. Narodni sud ih je obojicu osudio na smrt vešanjem. Pogubljen 29. marta 1946. u Budimpešti.

 

 

Laslo Endre, 1. januar 1895. - 28. mart 1946, rasistički (bukvalno: "branitelj rase" - prim. Radoze) političar, državni sekretar za unutrašnje poslove.

 

Učestvovao u Prvom svetskom ratu kao konjički oficir, više puta ranjavan, odlikovan za junaštvo i proglašen za plemića. 1918. diplomira prava na Naučnom Univerzitetu u Budimpešti. 1919. postavljen za sreskog načelnika u Rekašu (mađ. Temešrekaš) a posle u Gedele. Nakon pada Mađarske Sovjetske Republike uzima učešća u terorističkim akcijama kontrarevolucionarnih organizacija poput Udruženja Mađarskih Državnih Odbrambenih Snaga, Društva Probuđenih Mađara, Krvni Savez Dvostrukog Krsta ili Etelkezi Organizacija. 1921. zajedno sa Palom Pronaijem i "Odrpanom Gardom" aktivno učestvuje u oružanom zapadnomađarskom ustanku kojim se pokušalo sprečiti odvajanje Gradičća (Birgenlanda) od Mađarske.

 

1923. ponovo postaje sreski načelnik u Gedeleu i ostaje na tom položaju narednih 15 godina.

 

1935. izdaje knjigu Sila i Istina u kojoj objavljuje svoje ekstremističke ideje.

 

S proleća 1937. zajedno sa grofom Lajošem Sečenjijem formira Partiju Socijalističke Rasne Odbrane, koja se avgusta iste godine nakon potpisivanja tzv. "doživotnog ugovora" udružjuje sa Salašijevom Partijom Nacionalne Volje. 1938. biva postavljen za podžupana županije Pešt-Piliš-Šolt-Kiškun i istupa iz partije. Jedan od glavnih mu zacrtanih ciljeva na mestu podžupana bio je promena imena opštine Žido (mađarska reč za Jevreja), koje potiče iz srednjeg veka i nema nikave veze sa Jevrejima, što mu je zbog protivljenja lokalne samouprave i stanovništva pošlo za rukom tek 1943. otkad se ovo mesto zove Vacegreš.

 

Njegove ozloglašene akcije protiv legalnih i ilegalnih radničkih udruženja i antisemitski diskriminacioni zakoni ubrzali su širenje fašističkog terora u državi. Od aprila 1944. služi u Stojaijevoj vladi kao državni sekretar pri ministarstvu unutrašnjih poslova. Tesno sarađuje sa nemačkim okupatirima, pre svih sa Adolfom Ajhmanom i igra značajnu ulogu u deportaciji mađarskih Jevreja. Vođ Mikloš Horti je bezuspešno pokušavao da ga smeni, zajedno sa Laslom Bakijem.

 

29. oktobra 1944. Salaši ga postavlja za civilnog administratorima na borbenim dejstvima zahvaćenim područjima, čiji je glavni zadatak bio - u slučaju sovjetskog proboja fronta - da organizuje evakuaciju države.

 

Marta 1945. beži u Nemačku gde ga Amerikanci hapse i na zahtev Mađarske izručuju. Narodni sud ga kao ratnog zločinca osuđuje na smrt vešanjem, presuda je izvršena 28. marta 1946.

 

 

Laslo Ferenci, 9. mart 1898. - 31. maj 1946, oficir mađarske žandarmerije, učestvovao u deportacijama mađarskih Jevreja tokom Drugog svetskog rata, od marta 1944. oficir za vezu između mađarske žandarmerije i nemačkog SD (Ziherhajtsdinst, obaveštajna služba pri SS - prim. Radoye).

 

Služio na frontu tokom Prvog svetskog rata, u žandarmeriju stupio 1920. Između 1940. i 1942. kao komandir istražiteljskog odeljenja u Košicama (mađ. Kaša), uhvatio je veliki broj Jevreja koji su pokušavali da prebegnu preko granice i vratio ih je u ruke Nemcima. Nakon nemačke okupacije Mađarske, Gabor Farago načelnik žandarnerije postavlja ga za oficira za vezu između Adolfa Ajhmana i mađarskih policijskih organa. Lično rukovodio deportacijama Jevreja iz provincije, trudio se da deportuje i one koji su bili izuzeti. Otežavao je vojsci uručivanje poziva za radnu službu Jevrejima u getima, koje su na ovaj način pokušali spasiti od deportacije.

 

Nakon deportacija, potpuno je promenio ponašanje. Pokušao je da se poveže sa liderima Jevrejskog Saveza kojima se predstavljao kao "veliki prijatelj jevrejskog naroda". Nakon što su Njilaši preuzeli upravljanje državom vraća se svom starom ponašanju i pokreće hajku protic svojih jevrejskih "prijatelja". Nakon rata prebegao na zapad, ali ga Amerikanci hapse i izručuju Mađarskoj. Pogubljen 1946. u Budimpešti.

[Radoye]

Plemić Andor Jaroš Nemešmitici, 23. maj 1896. - 11. april 1946, mađarski političar poreklom iz Gornjih Krajeva, ministar u više vlada, jedan od inicijatora deportacija Jevreja iz Mađarske.

 

Rođen od oca Ištvana Jaroša i majke Iren Močari u Čehiju (mađ. Komaromčehi) u današnjoj Slovačkoj.

 

1921. pristupa čehoslovačkoj Partiji Mađarskih Sitnoposednika, a od 1925. postaje potpredsednik Mađarske Narodne Partije. 1935. izabran je za poslanika u parlamentu Čehoslovačke. Nakon Prve bečke arbitraže postaje delegat u mađarskom parlamentu ispred Mađarske Nacionalne Partije koja je okupljala poslanike iz Gornjih Krajeva. Između 1938. i 1940. u svim vladama služi kao ministar bez portfelja zadužen za poslove vezane za Gornje Krajeve. 1940. sa Belom Imredijem osniva krajnjedesničarsku Partiju Mađarske Obnove (MMP). U Stojaijevoj vladi dobija zvanje ministra unutrašnjih poslova. Už pomoć svojih državnih sekretara, Lasla Bakija i Lasla Endrea organizovao je deportaciju Jevreja.

 

17. avgusta 1944. na Hortijev pritisak napušta položaj. Postaje predsednik sportskog društva Ferencvaroš, i tokom nekoliko meseci njegovog upravljanja je Fradijeva profesionalna fudbalska ekipa fuzionisana u sastav sportskog društva. Kad su Njilaši preuzeli vlast, učestvuje u formiranju Skupštine Narodnih Zakonodavaca, kojoj je od decembra 1944. do marta 1945. predsedavao u Šopronu. Nakon rata beži na zapad gde ga zarobljavaju Amerikanci. I Čehoslovačka i Mađarska traže njegovo izručenje, izručen Mađarskoj gde je pred Narodnim Sudom osuđen na smrt kao ratni zločinac i pogubljen je.

 

Bio je oženjen Anom Hegediš.

[Radoye]

Masakr u Južnim Krajevima

 

Masakrom u Jožnim krajevima se naziva genocid koji su nemilosrdnom brutalnošću počinili u zimu 1944.-1945. u Jožnim Krajevima jedinice jugoslovenskih komunističkih partizana i srpsko stanovništvo Vojvodine protiv civila mađarske, nemačke i hrvatske nacionalnosti. Među žrtvama ovog masovnog ubistva najveći broj je bio Nemaca i Mađara, ne postoji tačan podatak, ali bilo je više desetina hiljada žrtava.

 

Zločini prilikom invazije jugoslovenskih trupa na Južne Krajeve

 

Osveta za dela počinjena od nemačke i mađarske vojske tokom Drugog svetskog rata je u celoj Jugoslaviji bila veoma svirepa. Već 1944. prilikom ulaska jedinica jugoslovenskih partizana i sovjetske Crvene Armije u Južne Krajeve dogodili su se brojni nasilni incidenti protiv civila nemačke, mađarske i hrvatske narodnosti (pljačke, egzekucije, mučenja, ponižavanja, silovanja, maltretiranja žena i dece). Muško radno sposobno stanovništvo više naseljenih mesta Sovjeti deportuju u Sibir. Vojska pljačka crkve, ali ni sinagoge nisu bile pošteđene, pojedine su potpuno porušene (u Bečeju). Pored želje za osvetom, i pohlepa, etnička netrpeljivost prema Nemcima i Mađarima kao i antisemitizam su motivisali ovo divljanje.

 

Genocid u Južnim Krajevima 1944.-45.

 

Okupacione snage jugoslovenskih partizana su 17. oktobra 1944. uspostavile nove vojne vlasti, Vojnu upravu za Banat, Bačku i Baranju i vojnu administraciju pod kontrolom snaga državne bezbednosti OZNA-e. Nakon ovoga, vođstvo Komunističke Partije (AVNOJ) naređuje entički motivisane kolektivne progone bez sudskog procesa. U zomu 1944.-45, u njihovim naseljima ili u sabirnim logorima, mađarsko i nemačko civilno stanovništvo optuženo za kolektivnu krivicu za zločine iz Drugog svetskog rata biva podvrgnuto masovnim mučenjima i ubistvima bez obzira na pol i starosno doba. Ubistva su u mnogim slučajevima vršena sa sadističkom svirepošću:

 

"Bilo je onih koje su pretesterisali na dva, ili nabili na kolac, druge su žive spaljivali ili sahranjivali. Nekima su čupali nokte, drali kožu pa solili. Video sam jednu bebu čiju su glavu razbili o zid, prosutog mozga. Jednoj trunoj ženi su nogama izgazili dete iz stomaka. U mnogim sučajevima vezane žrtve su na smrt prebijene višnjevim štapovima na koje su vezali 10 kg olova; pojedinima su udarci otkinuli nos. Većini su ipak prosto sekirom odrubili glave. Žene su uplakane tražile sinove i muževe među leševima. Ljudi su svuda ležali u lokvama krvi. Bio je to užasan prizor."

 

- Izvor: Julija Teleki, "A gde su grobovi?"

 

U mnogim naseljima egzekucije su se pretvorile u masovna linčovanja, uz aktivno učešće jednog dela lokalnog srpskog stanovništva. Nisu poštedeli ni svoje nekadašnje dobročinitalje (poslodavce) kako je glad za materijalnim bogatstvom nadjačala želju za osvetom. U Bečeju su tako kompletno mađarsko stanovništvo vidno obeležili belim trakama oko ruke, da bi bili lakše uočljivi da se oteraju na prinudni rad.

 

Broj žrtava se još uvek samo procenjuje. U Novom Sadu, u blizini tadašnjeh hipodroma pogubljeno je skoro 2000 Mađara. Praktično u svim naseljima nastanjemim Mađarima sprovodile su se egzekucije po ratnom pravu. Tokom masakra, 35 katoličkih sveštenika, gotovo sve sveštenike koji su ostali u svojim naseljima su mučili i ubili. Pored civilnog stanovništva masovno su ubijani i mađarski vojnici - ratni zarobljenici. Prema zvaničnim podacima jugoslovenske OZNe broj žrtava je bio 2982, uz 899 južnokrajskih Mađara osuđenih na smrt zbog navodnih ratnih zločina. Prema svedočenjima, broj ubijenih Mađara u zimu 1944.-45. je značajno viši i kreće se između 20 i 45 hiljada, a prema spisateljici Juliji Teleki koja je izučavala ovu temo on je veći i od 50 hiljada.

 

Žrtvama ni u smrti nije ukazano dostojanstvo: leševe su im pobacali u masovne grobnice. U mnogim slučajevima nisu ni sahranjivani, samo pobacani u kanale, jame za smeće, ili odvoženi u šinternice. Zabeležen je slučaj da je jedna masovna grobnica ekshumirana i da su tela zatim odneta u jednu fabriku lepka i tamo upotrebljena za sirovinu. Preostale grobnice - uz par izuzetaka - su bez traga prikrili pretvarajući ih u građevinsko zemljište: nad njima danas stoje stanovi, sportski tereni i slično.

 

Imena pogubljenih, njihove evenualne krivice, okolnosti pogubljenja, mesta na kojima počivaju nisu nikada javno objavljena. Retroaktivno su neki od njih proglašeni ratnim zločincima, imovina im je konfiskovana, rođaci stigmatizovani. U tri naselja - Čurug, Žabalj i Mošorin - kompletno preotalo mađarsko stanovništvo, oni koji su preživeli masakr, zauvek je proterano i sva im je imovina oduzeta. Prema saopštenju Vojne uprave za Banat, Bačku i Baranju, Mađari u ovim naseljima su kolektivno proglašeni krivima za ratni zločin.

 

U periodu 1945.-1948. u sledećim naseljima su funkcionisali logori za internacije: Gakovo, Bački Jarak, Kruševlje, Molin, Knićanin, Sremska Mitrovica. U ovim logorima, prema svedočanstvima, živote je izgubilo više od 70 hiljada civila nemačke i mađarske nacionalnosti, većinom staraca, žena i dece, od posledica gladi, hladnoće, zaraza, mučenja i ubistava. 

 

Mađarska vlada nije nikada zvanično protestvovala zbog masakra i internacija koje su mu sledile. Pored velikog broja mađarskih žrtava, nekih 80 hiljada Mađara je optiralo da se iseli u Mađarsku, ogroman broj je proteran i interniran a na njihovo mesto su naseljeni Srbi kolonisti, čime je potpuno promenjena etnička struktura Južnih Krajeva. Ovo je predstavljalo otvoreno kršenje odredbi Mirovne konferencije u Parizu iz 1946.

 

"Opravdanje " masakra

 

Genocid sproveden nad mađarskim civilnim stanovništvom zvanični organi su u to vreme a i tokom narednih decenija opisivali na takav način kao da se tu radilo o privođenju pravdi u redovnom postupku osuđenih za ratne zločine, iako su u stvarnosti retki bili takvi slučajevi.

 

Pogubljenja i internacije Mađara su sa stanovišta komunističkog političkog rukovodstva bili "odgovor" na novosadski masakr koji su mađarske trupe počinile tri godine ranije, 1942. Napadi partizana u okolini Novog Sada isprovocirali su raciju sprovedenu između 12.-15. januara 1942. godine, tokom koje general-potpukovnik Ferenc Feketehalmi-Cejdner sa svojim saučesnicima svojevoljno naredio ubistvo više hiljada civila Srba i Jevreja uključujući žene, decu, starce u Novom Sadu, Žablju. Čurugu, Mošorinu i Bečeju, zbog čega su 1943. u Mađarskoj pod Hortijem pozvali na odgovornost odgovorne vojne i žandarmerijske oficire. Glavni okrivljeni su na procesu osuđeni na smrt. Smrtne presude nije bilo moguće izvršiti jer je jedan deo okrivljenih prebegao u Nemačku. Posle rata su predani Jugoslaviji, gde su pogubljeni kao ratni zločinci. Pravna osnova za ove presude (posebno u slučaju bivšeg načelnika generalštaba Ferenca Sombathejia koga su pogubili u Jugoslaviji) se danas dovodi u pitanje.

 

Kao dalja "opravdanja" navodi se i to da su 13. aprila 1941. tokom akcije ponovnog prisajedinjenja Bačke Mađarskoj, mađarske okupacione trupe navodno ubile 8500 civila Srba (među kojima žene, starce, decu). Ove tvrdnje, međutim, nikad nisu potkrepljene dokazima.

 

Rehabilitacija žrtava

 

O genocidu u Južnim Krajevima 1945. mađarska vlast u doba socijalizma se nije izjašnjavala niti je iznosila ovo pitanje pred međunarodnu javnost. Istraživanje ovih događaja i prve publikacije na ovu temu su objavljene 1960-tih godina u Mađarskoj. Konačno 2013. godine druga Orbanova vlada je izborila priznanje. Neopravdane optužbe nisu poništene, žrtve i njihovi rođaci nisu rehabilitovani i finansijski obeštećeni. Jugoslovenski režim pod Titovim vođstvom je prećutkivao ovaj genocid, i jednostrano naglašavao samo masakre počinjene 1942. od strane mađarskih organa vlasti, što je mađarskoj zajednici u Južnim Krajevima sve do skorašnjih vremena nanelo veliku štetu. Krstove podignute sredstvima ožalošćenih na mestima užasa njihove komšije Srbi bi svaki put već sutradan polomili.

 

Tokom 90-tih miloševićevska diktatura je još više sprečavala istraživače u potrazi za činjenicama. Prva politička organizacija Mađara u Južnim Krajevima, Demokratska Zajednica Vojvođanskih Mađara DZVM, je od svog osnivanja zahtevala pokretanje istrage i uklanjanje kolektivne odgovornosti nametnute principom prezumpcije krivice. Nakon pada Miloševića, novi vojvođanski parlament je počeo da se bavi ovim pitanjem. Partije koje okupljaju vojvođanske Mađare su pokrenule jedan centralni registar, u čije će zadatke spadati popis spomen-mesta, kao i prikupljanje rezultata istrage i njihovo objavljivanje u štampanoj formi i na internetu.

 

Parlament Srbije je na zahtev Mađarske na vanrednoj sednici 21. juna 2013. godine (kao očigledan preduslov za prijem u EU) izglasao je deklaraciju o masakrima počinjenim nad Mađarima u Južnim Krajevima 1944.-1945, ne proglasivši amnestiju već potvrdivši nevinost žrtava.

 

Sedam decenija se moralo čekati da se zvanično poništi zakon o kolektivnoj krivici Mađara iz Južnih Krajeva. 2. novembra 2014. godine premijer Srbije Aleksandar Vučić u Subotici na Senćanskom groblju uzeo je učešće u komemoraciji u slavu nedužnih žrtava pogubljenih 1944.-45. Ovo je bio prvi put da je srpsko rukovodstvo odalo poštu pred subotičkim spomenikom. Na komemoraciji, premijer Vučić je izjavio da je zakon o kolektivnoj krivici vojvođanskih Mađara iz Čuruga, Žablja i Mošorina stavljen van snage.

[radisa]

Pre 2 dana je bilo 80 godina Racije u Južnoj Bačkoj...

 

Na medijima i medijima™, samo se koliko vidim, Danas udostojio da se seti...

 

 

Quote

Pamtimo Novosadsku raciju

 

Moj trinaesti rođendan, 24. januara 1942. godine, opet smo mogli da idemo u školu.

 

Malo, po malo smo saznavali istinu. Nekoliko đaka se nikada više nije pojavilo u školi. U Ulici Svetozara Miletića, pedeset metara udaljenoj od naše škole, pobili su, koliko smo mi kao deca shvatili, gotovo sve stanovnike. Ne mogu da se setim ko je i kojim redosledom počeo da govori o svemu tome. Ne znam ni ko mi je prvi ispričao da su mnoge odvodili na dunavsko kupalište Štrand, tamo ih pobili i bacili u rupe, iskopane u zaleđenom Dunavu. Samo nekoliko meseci ranije tamo smo se kupali…“

Ovim rečima se naš poznati pisac Ivan Ivanji seća događaja koji je u rečniku svakog Novosađanina obeležen najstrašnijom rečju – Racija.

 

Prošlo je tačno osamdeset godina od trodnevnog masakra na ulicama Novog Sada, koji je bio samo niz u celomesečnom masakru po celoj Šajkaškoj oblasti. Krvavi januar 1942. godine, u Južnoj Bačkoj, zauvek je promenio demografsku, istorijsku i kulturološku sliku naših krajeva, jer su pod ledom Dunava i Tise završile čitave porodice, iskorenjene do poslednjeg člana. Pod izgovorom da se traže komunisti i oružje, kojih nije bilo u gradu uopšte, streljani su i masakrirani civili, na pragovima svojih kuća, u kasarnama, na fudbalskim terenima, grobljima i gradskoj plaži.

Trideset godina kasnije podiže se spomenik na Keju, „Porodica“, Jovana Soldatovića. Pola veka od događaja spomenik dobija table sa imenima. Sedamdeset godina kasnije i Miletićeva ulica dobija tablu. Nekoliko godina ranije, na Štrandu niče mermerna kocka sa trojezičnim mementom.

Osamdesetu godišnjicu zainteresovana javnost zatiče u protestima zbog odluke gradskog veća grada Novog Sada da se postavi spomenik svim nevinim žrtvama 1944-1945, gde se na spisku datom javnosti uočavaju mnoga imena zločinaca iz Racije: honvedi, potkazivači, ustaše, doušnici i kolaboracionisti. (Ne)zainteresovana javnost ćuti, misli da imamo važnijih problema. Da se vratimo Ivanjijevim rečima i zapitamo svoju decu šta za njih znači Novosadska racija, kada su, i, da li su nešto o njoj čuli i od koga….

Ivanji tada nije razmišljao o stihovima Jovana Jovanovića Zmaja koje je čitao.

 

„Bejaste li , braćo moja mlada,

Dal bejaste vi na groblju kada,

Aj na groblju, na golemu?

Ta uvek smo mi na njemu…“

Mi se danas sećamo i pamtimo…

 

Bitno da dižu spomenik u NS, gde treba da stoje imena onih koji su izvodili raciju...

[Radoye]

Jbg svejetoisto, dzelati, zrtve, pripadnici pokreta otpora, kolaboracionisti, okupatori, oslobodioci... Dobro dosli u vrli novi svet.

 

 

[Vjekoslav]

 

3 hours ago, radisa said:

Pre 2 dana je bilo 80 godina Racije u Južnoj Bačkoj...

 

Na medijima i medijima™, samo se koliko vidim, Danas udostojio da se seti...

 

 

?

 

https://rtv.rs/sr_lat/vojvodina/backa/80-godina-od-racije-u-juznoj-backoj_1303014.html

[levi]

https://naslovi.net/search.php?q=racije

[Vjekoslav]

 

[namenski]

Jebale ga nevine zrtve, zamalo pa da je bilo i vinih zrtava...  

[levi]

38 minutes ago, namenski said:

Jebale ga nevine zrtve, zamalo pa da je bilo i vinih zrtava...  

 

jel bi mogao Bleiburg da se kandiduje?