Mađarska okupacija delova Jugoslavije 1941-1944. godine

[Radoye]

Kao što sam obećao OVDE, pozabaviću se malo prevođenjem članaka sa mađarske vikipedije na tematiku okupacije i aneksije jugoslovenskih teritorija tokom drugog svetskog rata, tojest o Južnim Krajevima pod mađarskom vlašću 1941.-1944. Namerno koristim mađarsku vikipediju a ne neki ozbiljniji akademski izvor, jer mi je cilj prezentovati "narodsko" gledište na ove događaje, a vikipedija svojim demokratskim konceptom gde svako može da prekraja i edituje članke pruža solidan uvid u sve predrasude i zablude nacionalnih mitomanija.

 

Šta će vam bolji primer za to od uporednog čitanja vikipedija na ovim našim "dobardanskim" jezicima.

 

Postovaću koliko mi vreme bude dozvoljavalo, planiram da obradim članke o Aprilskom ratu (sa akcentom na mađarsko učešće u njemu), o mađarskoj upravi nad okupiranim (tojest, vraćenim matici) teritorijama, o Raciji 1942. i o antimađarskim pogromima 1944. Pored ovoga, dotaći su se još nekih pojmova, ličnosti i događaja koji su vezani za glavnu temu ili rasvetljavaju određene njene aspekte.

 

Dakle, kako naši severni susedi gledaju na događaje iz zajedničke nam istorije s polovine prošlog veka. Za početak, da raščistimo terminologiju - šta zapravo predstavljaju mađarski Južni Krajevi, takozvani Delvidek?

 

 

Izraz Južni Krajevi se odnosi na nekadašnje teritorije Kraljevine Mađarske koji su joj oduzeti Trijanonskim sporazumom i pripojeni najvećim delom Jugoslaviji (tojest SHS) i jednim manjim delom Rumuniji. Danas ne postoji jasna definicija šta tačno spada u ove Južne Krajeve, i u zavisnosti od konteksta (istorijskog, geografskog, političkog, etnološkog) menja se i definicija ovog pojma. Sa stanovišta istorije, u Južne Krajeve u najužem smislu spadaju mađarske kraljevske županije Virovitica, Požega, Srem, Bač, Torontal, Tamiš i Kovin, a u širem smislu tu su još i banovine južno od Save i Dunava koje su bile u sastavu Kraljevine Mađarske u 13. veku - Usora, Soli, Mačva i Severin.

 

Od 18.veka pa do 1920. se ovaj izraz najčešće koristi za Bačku, Banat i Baranju. Nakon Trianonskog sporazuma, on počinje da se upotrebljava za sve teritorije koje su od Mađarske anektirane Jugoslaviji, tako da je tokom Drugog svetskog rata zvanični naziv dela državne teritorije povraćenog od Jugoslavije - Južna Bačka (sa mađarskog stanovišta, Severna Bačka je njihova Bač-Bodrog županija), Južna Baranja (isto), Prekomurje i Međimurje - bio "Matici ponovo priključene teritorije Južnih Krajeva".

 

U današnjoj upotrebi, Južni Krajevi znače otprilike teritoriju severnog, panonskog dela Srbije (Vojvodina, Beograd sa okolinom i Mačva, i istočni delovi Hrvatske - Baranja i Zapadni Srem. U političkom smislu, kad se govori o Mađarima iz Južnih Krajeva, govori se o svim vojvođanskim i hrvatskim Mađarima.

 

Stupanje Mađarske u rat

 

Iako Mađarska nije prihvatila Ttianonskim sporazumom nametnute granice, odnosi sa južnoslovenskom državom su generalno bili dobri. Do zahlađenja u odnosima dolazi zbliđavanjem Mađarske sa Italijom. Diplomatski napori premijera grofa Pala Telekija doneli su Sporazum o večitom prijateljstvu Mađarske i Jugoslavije koji je potpisan 12. decembra 1940. Ovaj sporazum nije bio poruka samo Jugoslovenima, već je njome Teleki poslao signal Britaniji da je sposoban da upravlja Mađarskom nezavisno od nemačkog diktata. Britanci ovu poruku nisu ozbiljno shvatili, s obzirom da je tadašnja jugoslovenska vlada bila prijateljski naklonjena Nemačkoj.

 

Situacija se menja 27. marta 1941. kada jedna grupa jugoslovenskih oficira ruši tamošnju pro-nemačku vladu. Hitler ovo nije želeo mirno da posmatra i lično je zamolio Hortija za mađarsku intervenciju u Jugoslaviji, zauzvrat obećavši povratak Južnih Krajeva. Mikloš Horti je bio naklonjen ovakvoj ideji, ali Teleki joj se protivio, pozivajući se na Sporazum o večitom prijateljstvu i mogućnost britanske intervencije. Moralna dilema koju je ova situacija stavila pred Telekija bila je previše i on je 3. aprila izvršio samoubistvo.

 

Mađarska je 11. aprila pokrenula akciju ponovnog priključivanja Južnih Krajeva, nakon što je Nemačka napala Jugoslaviju 6. aprila a Hrvatska proglasila nezavisnost 10. aprila. Tako su, sa tačke gledišta tadašnjih mađarskih političara i dela današnjih istoričara, ispoštovane odluke Sporazuma o večitom prijateljstvu - naime, Jugoslavija sa kojom je Mađarska potpisala sporazum tada više nije postojala, tako da je Mađarska napala neku drugu Jugoslaviju. Jugoslovensko vazduhoplovstvo je već dobrano pre mađarskog udara, 6. i 7. aprila izvršilo više napada na Pečuj, Segedin i druge mađarske gradove. Mađarska PVO je oborila više letelica, od 14 jugoslovenskih aviona koji su bombardovali Pečuj samo jedan se vratio u bazu.

 

12. aprila Hitler je potpisao "privremeni" dokument o podeli kojim su pored Nemačke i Mađarske i Italija i Bugarska dobile deo jugoslovenske teritorije. Uprkos ranijim obećanjima, Mađarskoj nisu vraćene sve teritorije Južnih Krajeva: ona je dobila Bačku, Baranju, Prekomurje i Međimurje, dok je Zapadni Banat ostao pod nemačkim nadzorom.

 

Južni Krajevi pod mađarskom upravom

 

Po Hortijevom naređenju za guvernera Južnih Krajeva postavljen je Henrik Vert, načelnik Generalštaba. Njega je septembra 1941. smenio Endre Boldogfai Farkaš koji je na položaju ostao do kraja 1942, a zatim je postavljen Ferenc Sombatheji.

 

Mađarska je tako vratila u državnu maticu teritoriju površine 11601 km2, na kojoj je živelo 1,145 miliona stanovnika - 301000 Mađara, 243000 Srba, 220000 Hrvata, 197000 Nemaca, 80000 Slovenaca, 15000 Rusina i 15000 Jevreja.

 

U trenutku mađarskog ulaska na ovu teritoriju sa nje se već povukla jugoslovenska vojska, ali je zato stanovništvo često pružalo otpor. Više hiljada civilnih žrtava je palo tokom ovih borbi kako među civilima koji su se odupirali tako i među onima koji su bili mirni. Madjarske vlasti su smesta pokrenule internaciju nakon Prvog svetskog rata kolonizovanih "dobrovoljaca" sa namerom da ih iseli u Srbiju. Osnovano je pet logora za internaciju - u Subotici, Somboru, Bačkoj Topoli, Bečeju i Novom Sadu.

 

Gerilski otpor "dobrovoljaca", Četnika i Partizana, kao i aktivnosti KPJ, anti-Četnička propaganda lokalne i metropolske mađarske štampe, kao i vojnopolitički faktori nastali nakon invazije na SSSR doprineli su u zimu 1941.-1942. seriji akcija čišćenja terena i racija koje su degenerisale u Novosadski masakr. 

 

Pozivajući se na novosadske događaje i uz Titovo odobrenje Srbi su 1944.-1945. ubili više od 40000 (prema nekim izvorima 80000) lokalnih civila mađarske narodnosti ne obazirući se na pol i uzrast, i ovo istoričari nazivaju Juđnokrajskim masakrom. Uprkos nalazima istoričara, srpske vlasti i danas odbijaju da priznaju ovaj zločin.

 

Ko su "dobrovoljci"

 

Dobrovoljcima se nazivaju takvi južni sloveni - ogromnom većinom Srbi - koji su tokom Prvog svetskog rata prešli na stranu srpske vojske, najvećim delom iz ruskog ratnog zarobljeništva. Prva jedinica dobrovoljaca formirana je marta 1916. godine u Rusiji i činilo ju je 18 hiljada vojnika i 550 oficira, i borila se u Dobrudži protivu Bugara. Druga jedinica formirana je 1917. godine u Solunu. Na kraju su, zajedno sa srpskom vojskom i uz podršku Francuza dobrovoljci primorali Bugare na kapitulaciju i izvršili okupaciju južnih mađarskih predela.

 

Dobrim delom na pritisak dobrovoljaca izvršena je 25. februara 1919. godine agrarna reforma u Jugoslaviji. Tom prilikom zemlju je dobilo 206440 potražioca, velikom većinom dobrovoljaca, i oni su naseljeni na 53000 katastarskih jutara zemlje na Mađarima nastanjenim teritorijama Južnih Krajeva gde je osnovano 62 novih dobrovoljačkih naseobina-kolonija.

 

Kada je aprila 1941. Mađarska povratila Južne Krajeve, postalo je važno i hitno političko pitanje da se prisilno istera isvo južnoslovensko stanovništvo kolonizovano na ove prostore nakon 31. oktobra 1918. godine. Mađarsko vođstvo je nameravalo da ih raseli u okupiranu Srbiju, ali su se Nemci tome usprotivili.

 

Ipak je iseljeno prema nekim izvorima 6912 (prema drugima 6175, ili 10692) porodica iz Bačke, a 232 iz Baranje. Prema srpskim izvorima, u Srbiju je proterano 24921 osoba a internirano u logore daljih 13 hiljada. U ispražnjena naselja doseljeni su Sekelji iz Bukovine i Čangoši iz Moldavije (Tibor Čereš kaze ukupno 3279 porodica).

 

Mađarske vlasti su na dobrovoljce koji nisu proterani gledale sumnjičavo, smatrajući ih za jatake pokreta otpora. Mnogi su postali žrtve borbi tokom ulaska mađarske vojske, masakra počinjenih u zimu 1941.-1942, odmazdi 1943. Septembra 1944. proterani se vraćaju zajedno sa jedinicama Partizana i Sovjetske Crvene Armije, i sada su Sekelji morali da beže. Dobrovoljci su tada počinili masakr u kome je prema Tiboru Čerešu nastradalo najmanje 34491 imenom i prezimenom identifikovanih Mađara.

 

 

 

(nastavljam sutra)

 

 

[teacher]

ima li neki istorijski podatak o masakru mađara 1944-45. koji je odobrio tito, a gde je pobijeno i do 80000 civila?

[vathra]

ima li neki istorijski podatak o masakru mađara 1944-45. koji je odobrio tito, a gde je pobijeno i do 80000 civila?

 

Општа политика Википедије је да се при писању чланака не користе директно историјски извори, већ само објављени материјал.

Тако да је довољно наћи било какву књигу и пренети будалаштине из ње - ако то уредништво подржава.

 

[teacher]

Општа политика Википедије је да се при писању чланака не користе директно историјски извори, већ само објављени материјал.

Тако да је довољно наћи било какву књигу и пренети будалаштине из ње - ако то уредништво подржава.

 

zato i pitam.

[reginald]

Premisa da je wikipedia demokratski uredjena i odrazava narodsko glediste je vrlo upitna.

[teacher]

Premisa da je wikipedia demokratski uredjena i odrazava narodsko glediste je vrlo upitna.

 

kako god, meni je ovo vrlo interesantno za pročitati. samo bih volio da uz ove informacije dobijemo i neke istorijske činjenice.

[bradilko]

kako god, meni je ovo vrlo interesantno za pročitati. samo bih volio da uz ove informacije dobijemo i neke istorijske činjenice.

+1

radoje hvala sto si otvorio ovu temu

[Yoda]

ima li neki istorijski podatak o masakru mađara 1944-45. koji je odobrio tito, a gde je pobijeno i do 80000 civila?

 

«Communist Retaliation and Persecution on Yugoslav Territory During and After World War II (1943-1950) » by Michael Portmann Source: Currents of History (Tokovi istorije), issue: 12 / 2004

 

The Hungarian minority

 

During the first days and weeks of the existence of the VU BBB the Yugoslav Hungarians (especially in Backa) suffered a similar or even worse treatment by Partisan forces and local South-Slavic inhabitants than the Ethnic-Germans. Undoubtedly, these (spontaneous) killings and harassments against Hungarians represents a reaction to the repressive and bloody Hungarian occupation period (keyword: Racija) in Backa. A certain number among the Hungarians indeed belonged to the category of collaborators, war criminals and people’s enemies and were arrested and killed – particularly by members of the OZNA - without much ado immediately after the Partisan invasion. While a small number of Yugoslav Hungarians together with some officials from Hungary – appointed between 1941 and 1944 - escaped from Yugoslavia in autumn 1944, the vast majority of the autochthon Hungarian population remained in Vojvodina.  Maybe 30.000 persons (that is approx. 7.5% of the then present Hungar- ian population in Vojvodina) were temporarily imprisoned.

 

But already in December 1944, an order by the commander of the VU BBB, General Major Ivan Rukavina, arranged the release of innocent Hungarian civilians from camps and prisons: “According to the decisions of the second session of AVNOJ, the minorities are treated as equal citizens of Yugoslavia what is also true for the/also refers to the Hungarians, who have equal rights and duties like the other inhabitants of our country. There from exempted are only those Hungarians, who were as war criminals involved in Hungarian fascist crimes committed on our population. These Hungarians have to stand trial in front of military courts according to existing legal regulations. This means: a) All camps containing Hungarians have to be disbanded and only the accused Hungarians or the ones already condemned by the respective military court have to be kept in camps.[…]” It is quite obvious that this turn-around in Yugoslav Hungarian policy (from possible expulsion to integration) has to be seen in the context of “socialist fraternity”, since Hungary was to become a Communist country too.

 

The question remains, how many Hungarians were actually killed in autumn 1944 by Partisan forces, members of the Secret police and local inhabitants? As far as this author is aware, only one Yugoslav document refers explicitly to this question: the so called “book of evidence of killed war criminals in 1944/1945”. In this book, a total of 1.686 executed war criminals are listed by name, whereof approx. 1.000 persons were presumed to be Hungarians. Of course, this number is not the definitive figure of all Hungarians killed after Partisan invasion. The highly professional analysis by Kasas has led him to the admittedly provisional result of approximately 5.000 Hungarians killed in the aftermath of liberation.104

 

104 Kasas, Madjari u Vojvodini, p.178. For other (exaggerated and tendetious) estimates: Cseres, Tibor, Titoist atrocities in Vojvodina 1944-1945. Serbian Vendetta in Bácska, Toronto 1993, p. 9: “[…] when the Serbians brutally massacred 40.000 Hungarian civilians […]”; Ludanyi, Andrew, Hungarians in Rumania and Yugo- slavia. A Comparative Study of Communist Nationality Policies, Louisiana 1963, p. 63–64: 40.000 Hungari-ans; Kocsis, Károly, “Ansiedlung und ethnische Raumstrukturen in den ungarischen, serbischen und rumänischen Grenzräumen (1944-1950)”, in: Regionen im östlichen Europa – Kontinuitäten, Zäsuren und Perspektiven, edited by Horst Fassel und Christoph Waack, Festschrift des Instituts für donauschwäbische Geschichte und Landeskunde für Horst Förster, (=Tübinger geographische Studien, paper 128), Tübingen 2000, p. 98: “approx. 16.800 Hungarian civilians became victims of the blood feud by Serbian Partisans”.

 

 

Interesantan clanak: Eniko Sajti, Partizanska odmazda protiv Madjara u Vojvodini: Rezultati i upitnici istoriografije

Edited November 3, 2015 by Yoda

[Radoye]

ima li neki istorijski podatak o masakru mađara 1944-45. koji je odobrio tito, a gde je pobijeno i do 80000 civila?

 

Uglavnom se na ovo naslanjaju:

 

Titoist Atrocities in Vojvodina 1944-1945: Serbian Vendetta in Bacska

TIBOR CSERES

 

http://www.hungarianhistory.com/lib/cseres/cseres00.htm

 

PLEASE NOTE:

 

This book contains graphic description of inhuman acts committed by a small but unfortunately significant segment of the Serb nation. It is published for the information of politicians, diplomats, historians, soldiers, reporters and other professionals. Not recommended to the general public.

 

To keep one's sanity it should be read with total professional detachment.

 

Please read POSTSCRIPTUM on page 162 before you start reading the book. It will give you basic knowledge and better understanding of the true nature of the Partisan Warfare.

 

The Publisher

 

Tibor Čereš 1915.-1993. je bio pisac, predsednik mađarskog udruženja književnika 1987.-1989. Pisao je istorijske romane i dokumentarnu literaturu, između ostalog snimio je i film Hladni Dani u kome se po prvi put u Mađarskoj progovorilo o Raciji 1942. godine. Određeni krugovi u Mađarskoj smatraju njegov rad "ključnim za očuvanje istorijske svesti i ponosa mađarske nacije".

[Cane Vukic Prebranac]

Радоје, ти си 1 цар

[djekson]

1) Sam naziv topica je pogrešan.

2) ...

3) 40-80k zvuci bolesno

cak i po ovoj ekstremno minimal. proceni:

 

DOGAĐAJI U BAČKOJ POSLE 1944. I KVANTIFIKACIJA STRADALIH

 

Nakon uvođenja političkog pluralizma u Mađarskoj i Srbiji, početkom devedesetih, otpočele su i licitacije brojem stradalih Mađara nakon oslobođenja Vojvodine. Ove neutemeljene procene, često višestruko predimenzionirane, iznosili su pojedini publicisti, novinari i političari, kako u Mađarskoj, tako i u Vojvodini.

 

Mađarski publicista Tibor Čereš objavio je 1991. u Budimpešti knjigu o stradanju mađarskog življa nakon oslobođenja Vojvodine, u kojoj je plasiran višestruko uvećan zbir stradalih Mađara u Vojvodini (40.000), kao i neutemeljene pretpostavke o broju stradalih Mađara u pojedinim naseljima (Čurug: 3.000, Žabalj: 2.000, iako je u ova dva naselja živeo manji broj Mađara od navodnog broja stradalih; Subotica: 7.000, Novi Sad: 10.000). Govoreći o Čereševim emfazama, mađarska istoričarka, profesorka Univerziteta u Segedinu Enike Šajti, pominje pogubnost ove „u kamen urezane brojke“: „U današnjoj mađarskoj javnosti putem rada Tibora Čereša (Vérbosszú a Bácskában) fiksirana je brojka od 40.000. Pošto je Čereševa knjiga prevedena na više jezika, među kojima na engleski i hrvatski, tako se i na međunarodnom planu fiksirala ova brojka. (...) Među istoričarima, a naročito u javnosti, i danas se drži onaj pogled da o pogubljenjima nisu sastavljeni zapisi, liste, da je utvrđivanje makar približno tačnog broja nevinih žrtava samo po sebi uzaludan poduhvat, odnosno da moramo prihvatiti vesti, procene nastale posle rata, koje govore o najmanje 30.000, ali i o više od 40.000 pogubljenih. Ovaj mit je razbio novosadski profesor Aleksandar Kasaš knjigom objavljenom 1996, odnosno spiskovima pogubljenih iz vojvođanskih arhiva. Na osnovu ovih evidencija Aleksandar Kasaš prezentuje podatke o pogubljenim Mađarima koje su vojvođanska mađarska javnost i štampa dočekale žestokom kritikom. Naime, Kasaš, u odnosu na podatke od 20.000 pogubljenih, koje je vojvođanska mađarska literatura pretpostavljala (ne govoreći o 40.000 žrtava koja se u mađarskoj javnosti već nedvosmisleno fiksirala) piše na osnovu izvora OZN-e o znatno manjem broju nedužnih žrtava, čiji broj procenjuje na 5.000. Tačnije, tvrdi da je tokom svojih istraživanja dotle stigao i da dokumenta koje je pregledao govore o toliko žrtava, ali da taj broj ni on sam ne smatra konačnim.“[14]

 

 

bilo je zrtava. Licitiranje zrtvama je passe. 5-80k magyara vs. zrtve racije,

[Radoye]

Don't shoot the messenger. Ako sam nesto pogresno preveo izvoli ispravi, ovo je sve manje-vise verbatim preneseno sa madjarskog wikija, da se proveriti.

 

Sto se moje potrebe o hebavanju necije matere tice, ta potreba je pre svega uperena ka revizionistima i neofasistima svih fela&sorti, ne ogranicava se na Madjare a ne iskljucuje ni ove nase zapadnobalkanske. vidi odavde pa na dalje: http://www.parapsihopatologija.com/forums/index.php?showtopic=19762&page=457&do=findComment&comment=3275605

 

posebno ovaj post: http://www.parapsihopatologija.com/forums/index.php?showtopic=19762&page=457&do=findComment&comment=3275605

 

Ovde pricamo upravo o tim nacionalnim fiksacijama i mitovima, o "dva miliona pobijenih Srba u Jasenovcu", o "300 hiljada pobijenih Hrvata u Blajburgu" i slicnima, koji se ponavljaju dovoljno cesto da su, po onoj poznatoj izreci postali istina - ne objektivna, dokumentovana, naucna istina vec Istina u koju se veruje kao u Boga, bez potrebe da se bilo sta dokazuje, i koja je ugradjena u sam fundament nacionalne mitologije, i kojom se onda hrane periodicni ciklusi nasilja na ovim prostorima.

 

Nista od ovog madjarskog mitomanskog narativa (ciji jedan mali deo predstavlja i tema madjarske okupacije u Jugoslaviji 1941.-1944.) na kome danas jase Viktor Orban nije nesto sto nismo vec imali prilike da vidimo i dozivimo na prostorima ex-YU tokom zadnjih 25-30 godina.

[namenski]

Radoje, covece, koji se moj uopste branis: 1 od uobicajenih forumskih udava, pojava poznata i u literaturi opisana.

Sa sve obaveznom PC napomenom, bez toga ne ide:

 

...nema smisla potencirati mrznju a zivimo jedni pored drugih.    

Edited November 3, 2015 by namenski

[Radoye]

(nastavljamo)
 
Pal Janoš Ede Teleki, grof Sički, 1. novembra 1879. - 3. aprila 1941, geograf, profesor univerziteta, član Akademije nauka, političar, premijer u dva mandata, počasni predsednik pokreta Izviđača, od oca Geze Telekija (1843.-1913.) političara i književnika i majke Irene Muratis mađarizovano u Iren Murati, kćerke jednog bogatog peštanskog trgovca Grka.
 
(Preskočićemo o obrazovanju, naučnim radovima, angažmanu u Izviđačima i bavljenju politikom sve do 1938. i drugog mandata na mestu premijera mađarske kraljevske vlade, jer je to ono što je relevantno za ovu temu.)
 
Teleki je na vanrednim izborima za poslanika u Tokaju 1938. ponovo osvojio poslanički mandat i, podnevši ostavku na nameštenje u Gornjem domu parlamenta ponovo se priključio Predstavničkom domu. 14. maja 1938. ulazi u Imredijevu vladu u zvanju ministra vera i prosvete, gde ostaje do Imredijevog pada. Bio je jedan od članova mađarske delegacije na Prvoj bečkoj arbitraži. Nasuprot Imrediju, koji se u interesu povratka izgubljenih teritorija okreće Italiji i Nemačkoj, Teleki nastupa kao Anglofil.
 
2. februara 1939. u jeku parlamentarne krize tokom koje se 62 poslanika vladajuće partije izdvojilo iz nje i počelo da oponira Imredijevoj vladi, na inicijativu Telekija dolazi do ujedinjenja poslanika valdajuće partije i disidenata pod imenom Partija Mađarskog Života (dotadašnji naziv je bio Partija Nacionalnog Jedinstva).
 
Bela Imredi je podneo ostavku, a Horti po drugi put mandat za formiranje vlade daje Telekiju. Telekijev drugi kabinet položio je zakletvu 16. februara 1939. godine, tako da je II Zakon o Jevrejima ("O ograničavanju učešća Jevreja u javnom i privrednom životu") kroz parlamentarnu proceduru prošao već pod mandatom njegove vlade.
 
Pod njegovom upravom prošli su i prisajedinjenje Zakarpatja (marta 1939.) i Severne Transilvanjie (Druga bečka arbitraža, 30. avgust 1940.). Pokreće velike infrastrukturne projekte i socijalne reforme. Na izborima 1939. pod njegovim vođstvom vladajuća Partija Mađarskog Života ostvaruje rekordnu pobedu za hortijevskog perioda u Mađarskoj, ali tom prilikom beleži se jak prodor ekstremno-desnih snaga kako u vladajuđoj partiji tako i u opoziciji.
 
Telekijev nedvosmislen spoljnopolitički uspeh desio se septembra 1939. kada odbija nemački zahtev za upotrebu pruge Slanjec-Veljati (mađ. Nađsalanc-Velejte, danas u Slovačkoj) da tuda evakuišu ranjenike i dopremaju pojačanja na front u Poljskoj. Nakon pada Poljske, mađarska vlada je otvorila svoje granice pred poljskim izbeglicama i pružila im je svu moguću pomoć: sve do nemačke okupacije 1944, u Mađarskoj funkcionišu poljska udruženja i škole. U isto vreme, po Telekijevim uputstvima, u tajnosti je otpremljena jedna mađarska legija da se bori na strani Finaca u Zimskom ratu protiv SSSR. 26. septembra 1940. Horti mu uručuje Orden Svetog Stefana.
 
Za Telekijevu spoljnu politiku predstavljalo je veliko ograničenje pristupanje Trojnom paktu 20. novembra 1940. priznavši time hegemoniju fašističke Italije i nacističke Nemačke nad Evropom. Prema odredbama pakta, ako bi neka država koja do tada nije učestvovala u ratu izvršila napad na neku od zemalja Osovine, Mađarska bi se solidarisala sa napadnutima.
 
12. decembra 1940 u Beogradu mađarska vlada potpisuje Sporazum o večitom prijateljstvu sa Jugoslavijom. Tamošnji vojni udar, koji je takodje bio uperen protiv Nemačke, dovodi do zahteva nemačkog rukovodstva za transport vojnih trupa preko Mađarske. Teleki je tako stavljen pred izbor između do tada još uvek nepobedive Nemačke koja je Mađarskoj omogućila reviziju Trijanona  sa jedne strane i anglosaksonskih država koje se u povlačenju na svim frontovima ali još uvek finansijski jako moćne i potencijalnog im saveznika SSSR sa druge.
 
Teleki je želeo da održi svoju reč datu Sporazumom o večitom prijateljstvu, uprkos Nemačkoj. 2. aprila ambasador u Londonu ga obaveštava da Mađarska može da očekuje britansku objavu rata u slučaju napada na Jugoslaviju. Drugog dana nemačke invazije na Jugoslaviju, 3. aprila 1941. rano ujutro u Telekijevom kabinetu u Šandor-palati pronašli su njegovo beživotno telo sa ranom od vatrenog oružja na glavi. Na pisaćem stolu pronađeno je dramatično pismo adresirano na Hortija u kojem se teškim rečima protivi agresiji na Jugoslaviju. Nemačke trupe su još pre vesti o Telekijevoj smrti krenule na Jugoslaviju.
 
Njegova smrt - oko koje se podiglo puno kontroverzi - na osnovu raspoloživih dokaza istorijska nauka klasifikuje kao samoubistvo. Ovo samoubistvo je uziglo jedno čisto političko pitanje na moralni nivo. Danas na njegovom grobu stoji epitaf "Položio je život za čast mađarskog naroda".
 
Po Čerčilu, Teleki je ..."svojim samoubistvom pokušao da sa sebe i svog naroda skine odgovornost za nemački napad na Jugoslaviju. Njegova žrtva oprala je njegovo ime pred istorijom. Ipak, nije uspeo da zaustavi nemačke trupe, kao ni istorijske posledice."
 
 
Dodatak ODAVDE - oproštajno pismo Telekija Hortiju pred samoubistvo 3. aprila 1941:

 

Najspokojniji Gospodine,

 

U strahu smo pogazili datu reč, na Mohačkoj besedi* zasnovan Sporazum o večitom prijateljstvu. Narod oseća da smo mu ukaljali čast.

 

Stali smo na stranu zlikovaca - jer od izmišljenih zločina ništa nije istina! Ni protiv Mađara, ni protiv Nemaca! Postaćemo pljačkaši grobova, najnižnji među svim nacijama.

 

Nisam Vas obuzdao.

 

Kriv sam.

 

Pal Teleki

 

*) Mohačka beseda - govor Mikloša Hortija 29. avgusta 1926. povodom 400 godina Mohačke bitke u kojem je istakao da su tu protiv Turaka rame uz rame stali mađarski i srpski vitezovi, i iako su u Velikom Ratu Srbi i Mađari bili na suprotnoj strani on se nada da će među njima u budućnosti vladati staro bratstvo i razumevanje.

 

 

 

 

Henrik Vert, 26. decembar 1886. - 28. maj 1952, mađarski oficir nemačkog porekla, načelnig Generalštaba Mađarskog Kraljevskog Domobranstva.

 

Rodjen u Torontalskoj županiji u Režehaza, nemački Rudolfsgnad* u švapskoj porodici. Nakon završene niže vojne škole u Bekeščabi služi u pešadijskom puku. Odatle odlazi u vojnu akademiju i nakon diplomiranja dodeljen je Komandi vojne oblasti u Sekešfehervaru. U Prvi svetski rat ulazi u činu štabskog kapetana pri komandi Bratislavske divizije. 1918. dostiže čin pukovnika i 2. maja 1919. učestvuje u svojstvu predstavnika Generlaštaba u pregovorima sa rumunskim okupacionim snagama. Od 1920. je na službi u Generalštabu i postaje načelnik operativnog odeljenja Ministarstva odbrane. 1926. dobija čin brigadnog generala, 1931. general-potpukovnika, 1936. odlazi u penziju. 1938. reaktiviran, i od tada pa do 5. septembra 1941. služi kao načelnik Generalštaba gde sa njegovim pro-Nemačkim stavovima - često i u sukobu sa vladom - igra važnu ulogu u ostvarivanju nemačkih planova. Pod njegovim nadzorom izrađeni su planovi napada na Jugoslaviju i SSSR. Jedan od glavnih zagovornika stupanja Mađarske u rat rotiv Rusa, opijen dotadašnjim nemačkim vojnim uspesima, verovao je da će Hitler sa jednakom lakoćom poraziti i Crvenu Armiju kao što je porazio Francuze i Britance, i da Mađarska ne sme da izostane iz konačnog obračuna sa komunizmom.

 

Po naređenju Mikloša Hortija postavljen za guvernera Južnih Krajeva. Sa ovog položaja smenjen septembra 1941. U penziji do februara 1945. kada ga Sovjeti hapse. Ražalovan i isključen iz armije, 1948. na Narodnom Sudu osuđen na smrt zbog ratnih zločina. Umro u zatvoru u SSSR 1952. godine.

 

*) danas Knićanin u Banatu

[April]

 ta potreba je pre svega uperena ka revizionistima i neofasistima svih fela&sorti

 

Bez ideje da trolujem bilo šta, lično bih bio vrlo, vrlo zadovoljan da se obore sve presude Minićevih sudova, donošene u atmosferi linča, uz aplauze iste one marve koju vlastela i danas nepogrešivo zloupotrebljava, samo se 'Živijo nam narodni front' pretvorilo u 'Kosovo je Srbija'. Simptomatično je da se i danas akcenat baca na odnose pobednika i pobeđenih, a ne na procesne svinjarije. Tako je hajkanje postalo i ostalo nezamenljiv metod političkog pritiska kako na sud, tako i na građanina; samo bi suspendovanje svih odluka revolucionarnih sudova bio nekakav reset za povratak u regularni mod.